/ Przeprosiny a naruszenie dóbr osobistych – nowe zasady wykonywania wyroków

15 kwietnia 2023 r. weszły w życie przepisy zmieniające zasady publikacji zasądzonych wyrokiem sądowym przeprosin w sprawach dotyczących naruszenia dóbr osobistych. Co ważne, nowe przepisy działają z mocą wsteczną, wobec czego znajdą zastosowanie także w sprawach wszczętych przed wejściem w życie omawianej nowelizacji, czyli przed 15 kwietnia 2023 r. Na czym polegają wprowadzone zmiany?

Spis treści:

1. Przeprosiny za naruszenie dóbr osobistych – dotychczasowa praktyka
2. znowelizowany-art-1050-kodeksu-postepowania-cywilnego

Przeprosiny za naruszenie dóbr osobistych – dotychczasowa praktyka

Przepis art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego, dotyczący ochrony dóbr osobistych wskazuje, że:

 Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Dotychczas, w przypadku stwierdzenia bezprawnego naruszenia dóbr osobistych, sąd mógł nakazać publikację przeprosin określonej treści np. w prasie.

Jeżeli zobowiązany do publikacji przeprosin ociągał się z wykonaniem orzeczenia sądu, wówczas wierzyciel mógł żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności w postaci publikacji przeprosin na koszt dłużnika (czyli mógł sam zamówić taką publikację, a rachunkiem obciążyć przegrywającego, w oparciu o art. 480 § 1 Kodeksu cywilnego). Cena tego rodzaju publikacji zazwyczaj była stosunkowo wysoka, wobec czego w orzecznictwie ugruntował się pogląd, zgodnie z którym wierzyciel mógł wystąpić do sądu o przyznanie mu sumy potrzebnej do zrealizowania ogłoszenia z majątku dłużnika.

Znowelizowany art. 1050 Kodeksu postępowania cywilnego

Ustawą z dnia 9 marca 2023 r., wprowadzającą zmiany m.in. w Kodeksie postępowania cywilnego, w art. 1050 dodano paragraf 4, zgodnie z którym:

Jeżeli w sprawach o naruszenie dóbr osobistych dłużnik nie składa oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, pomimo wyznaczenia terminu do jego złożenia i zagrożenia mu grzywną, sąd wymierzy dłużnikowi grzywnę do piętnastu tysięcy złotych i nakaże zamieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt dłużnika ogłoszenia odpowiadającego treści wymaganego oświadczenia i we właściwej dla niego formie. Przepisów art. 1052 i art. 1053 nie stosuje się. Zamieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ogłoszenia, o którym mowa w zdaniu pierwszym, skutkuje – w objętym ogłoszeniem zakresie – wygaśnięciem roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym.

Jak wynika z treści przytoczonego przepisu, w nowym stanie prawnym – jeżeli pozwany nie opublikuje nakazanych przez sąd przeprosin – sąd będzie mógł jedynie skazać go na grzywnę nie wyższą niż 15 000 zł i nakaże publikację tych przeprosin w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Za ich ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ma zapłacić dłużnik.

Zamieszczenie ogłoszenia z przeprosinami w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ma skutkować wygaśnięciem roszczenia, czyli wierzyciel nie będzie mógł domagać się już wykonania w inny sposób tego, co pierwotnie nakazał sąd.

Zmiany dotyczące zasad wykonywania wyroków w sprawach naruszenia dóbr osobistych wywołały spore wątpliwości i liczne kontrowersje w zakresie potencjalnych skutków przyjętych regulacji i zamierzonych celów omawianych przepisów. Nowe przepisy mogą bowiem doprowadzić do sytuacji, w której osoby zamożne, które mogą sobie pozwolić na zapłacenie ewentualnej grzywny w wysokości 15 000,00 zł oraz poniesienie kosztów publikacji przeprosin w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (do którego przeciętna osoba i tak nie zagląda), będą w zasadzie bez większych uciążliwości mogły naruszać dobra osobiste innych osób, w przedstawionych realiach trudno bowiem mówić o uciążliwości i odstraszającym charakterze grożącej za to kary.

Trudno oprzeć się wrażeniu, że wprowadzona zmiana może doprowadzić do sytuacji, w której naruszyciel dóbr osobistych będzie czuł się bezkarny a ochrona poszkodowanych stanie się wówczas jedynie iluzoryczna.