/ Odsetki od prowizji skredytowanej przez bank a sankcja kredytu darmowego

Dość często spotykaną praktykę wśród banków oraz innych instytucji pożyczkowych stanowi naliczanie przez instytucje finansowe odsetek nie tylko od kwoty kapitału udostępnionego konsumentowi, ale także od prowizji oraz innych dodatkowych opłat przewidzianych w umowie kredytu czy pożyczki. Jest to tzw. kredytowanie kosztów, czyli doliczanie kwoty opłat i prowizji do kwoty udzielonego kredytu i naliczanie odsetek od sumy tych kwot. W ten sposób pożyczkodawcy zarabiają dwukrotnie na tym samym – zarówno wskutek pobrania prowizji, jak również na odsetkach od niej naliczanych. Nie jest to zachowanie uczciwe i korzystne dla konsumenta. Na szczęście pożyczkodawca nie pozostaje w tej sytuacji bezkarny i jako pożyczkobiorcy możemy skorzystać z prawa do złożenia reklamacji, a jeśli nie przyniesie ona efektu – możemy złożyć pożyczkodawcy oświadczenie o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego.

Odsetki – czym są?

Odsetki stanowią formę wynagrodzenia dla pożyczkodawcy, naliczanego za używanie przez pożyczkobiorcę, przez określony w umowie okres czasu, pożyczonego kapitału.

Uprawnienie banku do pobierania odsetek od kwoty oddanej do dyspozycji kredytobiorcy wynika z art. 69 § 1 ustawy Prawo bankowe, w którym znajdziemy definicję kredytu bankowego, zgodnie z którym
„przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.”

Definicję pożyczki znajdziemy natomiast w art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego, w myśl którego „przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.”

Instytucje pożyczkowe mają obowiązek poinformować nas o wysokości odsetek, opłat i prowizji jeszcze przed podpisaniem umowy. Obowiązek ten wynika wprost z treści przepisu art. 13 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim zgodnie z którym „kredytodawca lub pośrednik kredytowy przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany podać konsumentowi, na trwałym nośniku, w czasie umożliwiającym zapoznanie się z tymi informacjami w odpowiednich przypadkach, informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o odsetkach, prowizjach, marżach, opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie z instrumentów płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.”

Ponadto przed zawarciem umowy kredytodawca zobowiązany jest poinformować konsumenta w sposób jednoznaczny i zrozumiały o całkowitej kwocie do zapłaty, całkowitej kwocie kosztów oraz wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, czyli całkowitym koszcie kredytu ponoszonym przez konsumenta, wyrażonym jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym.

Warto wskazać także na art. 5 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim, który stanowi, że stopa oprocentowania kredytu  jest to stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym.

Nie ma więc wątpliwości co do tego, że pożyczkodawca może naliczać odsetki od kwoty pożyczonego nam kapitału. Jednak tylko i wyłącznie kwota kapitału rzeczywiścieudostępnionego pożyczkobiorcy może stanowić podstawę naliczania oprocentowania przez cały okres trwania umowy pożyczki czy kredytu.

Kredytowanie kosztów pożyczki – czyli jak pożyczkodawcy zarabiają na nieświadomych pożyczkobiorcach?

Jak już zostało powyżej wskazane, odsetki powinny być naliczane od kwoty kapitału, czyli od kwoty rzeczywiście udostępnionych pożyczkobiorcy pieniędzy. Zobrazujmy to prostym przykładem:

Pożyczyliśmy kwotę 5000 zł, którą pożyczkodawca udostępnił nam wypłacając ją na nasza konto bankowe. W umowie przewidziana została prowizja w wysokości 700 zł oraz oprocentowanie 10%. W tym przypadku oprocentowanie 10 % powinno być naliczane od kwoty udostępnionych nam pieniędzy, czyli od kwoty 5000 zł, wówczas w skali roku bank pobierze 500 zł odsetek.

Jednak często instytucje finansowe, chcąc się dodatkowo wzbogacić kosztem pożyczkobiorcy, stosują praktykę naliczania odsetek nie tylko od kwoty udostępnionego kapitału, ale także od prowizji i innych opłat. Wracając do naszego przykładu – stosując kredytowanie kosztów – pożyczkodawca pobiera odsetki nie od kwoty 5000 zł, a od kwoty 5700 zł, stanowiącej sumę kapitału udostępnionego pożyczkobiorcy oraz kredytowanej prowizji, co skutkuje naliczeniem odsetek w kwocie 570 zł w skali roku.

Nie jest to zachowanie uczciwe i zgodne z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim. Banki i pożyczkodawcy stoją jednak na stanowisku, że odsetki można naliczać nie tylko od wypłaconej kwoty kredytu czy pożyczki, ale także od kredytowanych opłat. Co w takiej sytuacji może zrobić kredytobiorca? W pierwszej kolejności powinien złożyć pożyczkodawcy reklamację, w której poprosi o przedstawienie sposobu naliczania odsetek i podstawy prawne takiego naliczania. Powinien także poprosić o ponowne obliczenie odsetek tym razem wyłącznie od kwoty udostępnionego kapitału. Niestety bardzo prawdopodobne jest, że reklamacja nie przyniesie spodziewanego efektu, w związku z czym kolejną możliwością, z której może skorzystać kredytobiorca, jest złożenie kredytodawcy oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

Sankcja kredytu darmowego a odsetki od prowizji

Więcej pisaliśmy o tym, czym jest sankcja kredytu darmowego, kto może z niej skorzystać oraz w przypadku wystąpienia jakich nieprawidłowości umowy kredytu, pisaliśmy w osobnym artykule – Sankcja Kredytu Darmowego. Skorzystanie z sankcji kredytu darmowego uzależnione jest od spełnienia łącznie kilku przesłanek:

• zaciągnięty kredyt musi być kredytem konsumenckim, czyli przeznaczonym na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą lub zawodową,
• udzielonym po 18 grudnia 2011 r.,
• którego wartość nie przekracza 255 550 zł lub równowartości tej kwoty w innej walucie,
• przy udzielaniu kredytu musiało dojść do naruszenia przez instytucję finansową konkretnych obowiązków określonych w ustawie o kredycie konsumenckim, głównie o charakterze informacyjnym.

Jednym z naruszeń uprawniających konsumenta do skorzystania z sankcji kredytu darmowego jest błędne określenie przez bank rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta, ustalonej w dniu zawarcia umowy. Z taką sytuacją będziemy mieć często do czynienia, gdy instytucja finansowa dokonuje kredytowania kosztów okołokredytowych. Wówczas, przedstawiając koszty związane z ofertowaną pożyczką lub kredytem, często w symulacjach nie zostają uwzględnione odsetki, które zostaną naliczone od kredytowanych opłat. Tym samym łączne koszty, czy też np. RRSO podawane w formularzu informacyjnym, nie pokrywają się z tymi rzeczywiście zapłaconymi przez konsumenta. 

Bank – przedstawiając informacje dotyczące całkowitej kwoty do zapłaty – niejednokrotnie wprowadza konsumentów w błąd odnośnie proporcji pomiędzy całkowitą kwotą kredytu, a jego kosztem, co powoduje, że jego oferta może wydać się konsumentowi korzystniejsza niż jest w rzeczywistości. Konsument, bazując na nierzetelnych informacjach uzyskanych od banku i porównując przedstawioną ofertę z ofertami innych instytucji finansowych, które podają rzetelne informacje o koszcie kredytu, może zdecydować się na jedynie pozornie korzystniejszy dla niego kredyt. Decyzja konsumenta mogłaby być jednak zupełnie inna, gdyby bank w sposób prawidłowy przedstawił mu informacje dotyczące proporcji pomiędzy kosztem a całkowitą kwotą kredytu. Takie nieuczciwe działanie banku otwiera konsumentowi drogę do skorzystania z sankcji kredytu darmowego, której skutkiem jest obowiązek zwrotu kredytu bez odsetek i innych kosztów należnych kredytodawcy, a więc wyłącznie wypłaconego kredytobiorcy kapitału kredytu.

Z sankcji kredytu darmowego konsument może skorzystać w terminie jednego roku od wykonania umowy, przez co należy rozumieć sytuację, w której żadna ze stron nie zalega już ze świadczeniami na rzecz drugiej. Oznacza to, że konsument, który spłacił swoje zobowiązanie wynikające z umowy w całości, nadal ma szansę odzyskać nadpłacone koszty, jeżeli złoży kredytodawcy odpowiednio przygotowane, pisemne oświadczenie we wskazanym powyżej terminie.

Niejednolita linia orzecznicza

Sędziowie badający treści umów kredytowych zawieranych z konsumentami coraz częściej dochodzą do przekonania, że działania banków polegające na naliczaniu odsetek również od skredytowanych kosztów kredytu, są nieprawidłowe i naruszą interes konsumenta, jako słabszej strony umowy. Zdarzają się jednak sytuacje, w których sądy nie podzielają argumentacji konsumentów, uznając działania banków za zgodne z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim, dlatego oparcie oświadczenia o korzystaniu z sankcji kredytu darmowego i pozwu tylko o kredytowaną prowizję, bez odnalezienia innych wad w umowie kredytu, jest jeszcze dość ryzykowne.

Zagadnienie legalności naliczania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu stało się na tyle istotne, że Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza zdecydował się skierować pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w tej kwestii. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. C-678/22. Polski sąd postanowił zapytać TSUE o to, czy:

1. przepisy unijne sprzeciwiają się pobieraniu odsetek od kosztów okołokredytowych (takich jak np. prowizje, opłaty, czy ubezpieczenia), które nie są składnikami wypłaconej konsumentowi kwoty kredytu, a które składają się na całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta?
2. przepisy unijne sprzeciwiają się praktyce zamieszczania w umowach kredytu/pożyczki postanowień ujawniających jedynie stopę oprocentowania kredytu oraz wyrażoną kwotowo łączną wartość skapitalizowanych odsetek, do których zapłaty obowiązany jest konsument, bez jednoczesnego wyraźnego poinformowania konsumenta, że podstawą obliczenia skapitalizowanych odsetek (wyrażonych kwotowo) jest inna kwota niż faktycznie wypłacona konsumentowi kwota kredytu?

Oprócz pytań skierowanych do TSUE przez krakowski sąd, w ciągu ostatnich dwóch lat do TSUE wpłynęło już pięć innych polskich odesłań w sprawie wykładni przepisów dyrektywy o kredycie konsumenckim w zakresie stosowania sankcji kredytu darmowego.

Odpowiedź TSUE niewątpliwie będzie miała ogromne znaczenie zarówno dla konsumentów jak i sektora finansowego w Polsce. Jeśli bowiem okazałoby się, że banki nie miały podstaw prawnych do pobierania odsetek od kosztów kredytu, oznaczałoby to, że konsumenci jak najbardziej mogą powoływać się na sankcję kredytu darmowego, co wiązałoby się z kolejną falą pozwów kredytobiorców przeciwko instytucjom finansowym oraz obowiązkiem zwrotu niesłusznie pobranych opłat przez banki.

Dodatkowo wskazania wymaga, że gdy bank pobiera odsetki od kredytowanych kosztów kredytu, konsument może podjąć próbę odzyskania kwoty nienależnie pobranej z tego tytułu przez bank, jako świadczenia nienależnie pobranego przez instytucję finansową, na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 410 w zw. z art. 405 Kodeksu cywilnego).

Nie jesteś pewny, czy firma pożyczkowa prawidłowo nalicza odsetki od zaciągniętej przez Ciebie pożyczki? Chcesz sprawdzić, czy do zawartej przez Ciebie umowy kredytowej możliwe jest zastosowanie sankcji kredytu darmowego? Twoje oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego nie zostało uznane przez pożyczkodawcę? Zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią, przeanalizujemy Twoją umowę kredytową i pomożemy w sporze z kredytodawcą!