/ Kiedy wyrok staje się prawomocny i jakie są tego skutki?

Wydanie wyroku przez sąd pierwszej instancji kończy postępowanie na tym etapie sporu sądowego. Zazwyczaj zapadłe rozstrzygnięcie jest korzystne tylko na jednej strony, choć zdarzają się wyroki, które nie satysfakcjonują żadnej ze stron. Jednak wyrok zapadły w pierwszej instancji nie staje się prawomocny od razu tj. w momencie jego wydania, co oznacza, że jeśli nie zgadzamy się z rozstrzygnięciem sądu pierwszej instancji, mamy możliwość wniesienia środka odwoławczego do sądu drugiej instancji, który ponownie rozpozna naszą sprawę. W niniejszym artykule odpowiemy na pytanie, kiedy wyrok sądu wydany w sprawie cywilnej staje się prawomocny i ile trwa uprawomocnienie wyroku.

Spis treści:

1. Zaskarżenie wyroku sądu i instancji
2. Prawomocność wyroku – co to oznacza?
3. Rozpoznanie apelacji przez sąd II instancji a prawomocność wyroku
4. Uprawomocnienie się wyroku zaocznego

Zaskarżenie wyroku sądu i instancji

Jeśli nie jesteśmy zadowoleni z zapadłego rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji, zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego wyrażona w art. 176 Konstytucji gwarantuje nam możliwość wniesienia środka zaskarżenia do sądu drugiej instancji, dzięki czemu nasza sprawa ponownie zostanie poddana analizie, tym razem przez sąd wyższej instancji.

Czynnością, która jest niezbędna do skutecznego zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji jest złożenie – w ciągu 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku – wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i doręczenie go wnioskodawcy. Wniosek o uzasadnienie wyroku niejako inicjuje cały proces związany ze złożeniem apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji – brak złożenia w przewidzianym terminie wniosku o uzasadnienie wyroku w zasadzie uniemożliwia obecnie zaskarżenie wyroku sądu pierwszej instancji!

Na przygotowanie uzasadnienia wyroku sędzia nie ma wyznaczonego sztywnego terminu – może to zająć tydzień a może nawet kilka miesięcy. Termin na złożenie apelacji przesuwa się w więc czasie o okres potrzebny na sporządzenie uzasadnienia orzeczenia.

Od daty doręczenia sporządzonego przez sąd uzasadnienia wyroku mamy (zazwyczaj) 14 dni na sporządzenie i wniesienie apelacji, którą skutecznie możemy wnieść tylko od nieprawomocnego wyroku, a więc takiego, w stosunku do którego jeszcze nie upłynął 14-dniowy termin na wniesienie środka zaskarżenia. Wyjątkowo jednak termin na wniesienie apelacji może być dłuższy i zamykać się w trzech tygodniach. Dłuższy termin do wniesienia apelacji zależy od tego, czy prezes sądu przedłużył termin do napisania uzasadnienia (np. w szczególnie skomplikowanej czy złożonej sprawie).

Prawomocność wyroku – co to oznacza?

Data uprawomocnienia się wyroku sądu pierwszej instancji uzależniona jest od tego, czy strony zdecydowały się wystąpić z wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia wyroku jak również od zaskarżenia orzeczenia w drodze apelacji.

Jeśli strony nie złożą takiego wniosku, wyrok sądu uprawomocni się w pierwszym dniu, w którym złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia będzie już spóźnione. Przykładowo, jeśli wyrok został wydany 1 marca 2022 r., uprawomocni się w dniu 9 marca 2022 r., gdy żadna ze stron nie skorzysta z możliwości złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Brak reakcji stron w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku sprawi, że orzeczenie uprawomocni się ósmego dnia od wyrokowania.

Należy jednak podkreślić, że wystarczy, iż jedna tylko strona wystąpi z wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia wyroku, aby termin uprawomocnienia się orzeczenia uległ wydłużeniu!

Prawomocność wyroku zależy również od tego, czy strona wniesie apelację. Przyjmując standardowy 14-dniowy termin do wniesienia apelacji, brak zaskarżenia wyroku w tym terminie będzie skutkował uprawomocnieniem się wyroku w piętnastym dniu. Dla przykładu – jeśli wyrok wraz z uzasadnieniem został nam doręczony 13 kwietnia 2022 r., uprawomocni się 28 kwietnia 2022 r., jeśli nie wniesiemy apelacji. W wyjątkowym przypadku związanym z przedłużeniem terminu do sporządzenia uzasadnienia – datą prawomocności wyroku byłby 5 maja 2022 r.

Za prawomocny będzie więc uważany wyrok sądu pierwszej instancji, od którego nie przysługuje nam już żaden zwyczajny środek odwoławczy. Ma to miejsce w sytuacji, gdy strony nie wniosły apelacji w terminie (w postępowaniu cywilnym złożenie spóźnionej apelacji nie powoduje pożądanego skutku) bądź w ogóle nie zdecydowały się zaskarżyć wyroku.

Rozpoznanie apelacji przez sąd II instancji a prawomocność wyroku

Jeśli strona zdecydowała się zaskarżyć wyrok sądu pierwszej instancji wnosząc w ustawowo przewidzianym terminie apelację, wówczas sprawa zostanie rozpatrzona przez sąd wyższej instancji. Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpatruje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego – sąd apelacyjny.

Po rozpoznaniu apelacji sąd drugiej instancji może:

• uznać apelację za zasadną i zmienić zaskarżony wyrok zgodnie z żądaniem skarżącego. (zapadły wówczas wyrok sądu II instancji staje się prawomocny z dniem jego ogłoszenia);
• oddalić apelację, jeśli uzna ją za bezzasadną – w takim przypadku zaskarżony wyrok sądu pierwszej instancji staje się prawomocny z dniem wydania wyroku sądu drugiej instancji oddalającego apelację;
• uchylić zaskarżony wyrok oraz odrzucić pozew lub umorzyć postępowanie, o ile zachodzą przesłanki do odrzucenia pozwu bądź umorzenia postępowania;
• uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji – w sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy albo wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości;
• stwierdzić nieważności postępowania, gdy zachodzą ku temu postawy wskazane w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. W takim przypadku sąd drugiej instancji uchyla wyrok, od którego została wniesiona apelacja i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Wyrok wydany przez sąd II instancji staje się prawomocny już w dniu jego wydania. Od wyroku sądu II instancji nie przysługuje nam żaden zwyczajny środek zaskarżenia – od prawomocnego wyroku możemy jednak wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, gdy zachodzą ku temu uzasadnione podstawy.

W sytuacji, gdy droga odwoławcza została już wyczerpana, możemy wówczas wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie prawomocności wyroku.

Uprawomocnienie się wyroku zaocznego

W sytuacji, w której pozwany nie złoży odpowiedzi na pozew w wyznaczonym przez sąd terminie, a twierdzenia powoda wskazane w pozwie i (ewentualnie) innych pismach procesowych, które były doręczane pozwanemu przed posiedzeniem, nie budzą uzasadnionych wątpliwości sądu i nie zostały przytoczone w celu obejścia prawa – sąd może wydać wyrok zaoczny. Więcej o wyroku zaocznym pisaliśmy tutaj (link).

Wyrok zaoczny również nie staje się prawomocny od razu. Warto zaznaczyć, że stronom przysługują różne środki zaskarżenia, w zależności od tego, czy występujemy w sprawie w charakterze powoda czy pozwanego. W wypadku uwzględnienia powództwa wyrokiem zaocznym pozwanemu przysługuje sprzeciw od wyroku zaocznego, natomiast w razie oddalenia powództwa powód może wnieść apelację.

Od chwili doręczenia wyroku zaocznego pozwany ma czternaście dni na wniesienie sprzeciwu. Sprawa wówczas trafia na rozprawę, a wyrok zaoczny nie wywiera wobec pozwanego żadnych skutków prawnych. Natomiast niewniesienie sprzeciwu w terminie, albo też jego niewłaściwe wniesienie (sprzeciw nieopłacony albo dotknięty brakami, których nie usunięto w wyznaczonym do tego przez sąd terminie skutkuje uprawomocnienie się wyroku.

Uprawomocnienie wyroku zaocznego trwa 2 tygodnie. Jeśli w tym czasie pozwany nie wniesie sprzeciwu a powód nie wniesie apelacji od wyroku zaocznego – wówczas wyrok zaoczny uprawomocni się.

Wydanie niekorzystnego wyroku rodzi potrzebę podjęcia szybkiej reakcji na zapadłe orzeczenie jeśli nie chcemy, aby doszło do jego uprawomocnienia i zamknięcia tym samym drogi do ponownego rozpoznania sprawy przez sąd wyższej instancji. To wiąże się z kolei z koniecznością wystąpienia najpierw z wnioskiem o uzasadnienie orzeczenia a następnie ze środkiem zaskarżenia w postaci apelacji (bądź koniecznością wniesienia sprzeciwu w przypadku wyroku zaocznego). Brak odpowiedniej reakcji może skutkować egzekucją komorniczą oraz uszczupleniem naszego majątku w sytuacji, w której sprawa mogła zostać oceniona odmiennie przez sąd drugiej instancji, który mógł – po ponownym zbadaniu sprawy – zmienić wyrok sądu I instancji na naszą korzyść. Jeżeli w Twojej sprawie zapadł wyrok z którego nie jesteś zadowolony – zapraszamy do kontaktu z Naszą Kancelarią! Bezpłatnie przeanalizujemy Twoją sytuację oraz ustalimy możliwości podjęcia dalszych kroków w celu zmiany niekorzystnego orzeczenia.