/ Opieka nad chorym członkiem rodziny a zasiłek opiekuńczy

Opieka nad chorym członkiem rodziny potrafi być dużym wyzwaniem, szczególnie dla osób aktywnych zawodowo. W obliczu nagłej hospitalizacji rodzica, rekonwalescencji małżonka lub choroby dziecka, często pojawia się dylemat: jak pogodzić obowiązki zawodowe z niezbędną pomocą bliskim, nie narażając się na utratę dochodów. W sytuacji, gdy członek rodziny choruje i wymaga wsparcia, wiele osób zastanawia się, czy w związku z koniecznością zaopiekowania się chorą osobą przysługuje prawo do płatnej przerwy od pracy i jak ją uzyskać. W niniejszym artykule przedstawiamy bliżej regulacje dotyczące zasiłku opiekuńczego: czym jest, komu przysługuje i jak go skutecznie uzyskać.

Podstawy prawne i cel świadczenia

Zasiłek opiekuńczy to świadczenie z ubezpieczenia chorobowego (finansowane z funduszu składek chorobowych), którego celem jest ochrona osoby ubezpieczonej – pracownika lub innej osoby ubezpieczonej – gdy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny nie może wykonywać pracy. Jego celem jest zapewnienie ciągłości dochodów w sytuacjach, gdy ubezpieczony musi osobiście zająć się podopiecznym, a brak innego opiekuna uniemożliwia powierzenie tego obowiązku.

Zasiłek ten jest przyznawany wyłącznie w przypadkach, gdy choroba lub inne okoliczności zdrowotne podopiecznego wymagają bezpośredniej, osobistej opieki ubezpieczonego. Lekarz wystawia wówczas zwolnienie lekarskie (L4) z odpowiednim kodem, potwierdzając konieczność takiej interwencji – na przykład po zabiegu chirurgicznym, w trakcie leczenia przewlekłego lub w okresach rekonwalescencji. Warunkiem kluczowym jest pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym razem z chorym, w przeciwnym razie świadczenie nie zostanie przyznane.

Kto ma prawo do zasiłku opiekuńczego

Prawo do zasiłku opiekuńczego mają tylko osoby objęte ubezpieczeniem chorobowym, czyli opłacające składkę chorobową do ZUS. To właśnie z ubezpieczenia chorobowego wypłacane są zasiłki chorobowe, opiekuńcze i macierzyńskie. Obowiązkowo ubezpieczeniem chorobowym objęci są pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. W przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia czy prowadzących działalność gospodarczą ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.

W dużych firmach zasiłek wypłacany jest przez pracodawcę, natomiast w tych, w których pracuje mniej niż 20 pracowników zasiłek wypłaca ZUS. Nie ma okresu karencji co oznacza, że świadczenie można otrzymać nawet po krótkim okresie ubezpieczenia.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w związku z opieką nad określonym kręgiem osób, m.in. małżonkiem, rodzicami (w tym ojczymem i macochą), teściami, dziadkami, wnukami, rodzeństwem oraz dziećmi w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Zaznaczenia wymaga, że zasiłek nie będzie przysługiwał w sytuacji, gdy w tym samym gospodarstwie domowym jest ktoś inny, kto może zapewnić opiekę chorej osobie. Ograniczenie to nie dotyczy jednak opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2. Kluczowa jest więc konieczność osobistego sprawowania opieki i pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym z podopiecznym w okresie sprawowania opieki.

Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego

Zasiłek przysługuje nie dłużej niż przez:

60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opiekujesz się:

• zdrowym dzieckiem do lat 8, w określonych przepisami sytuacjach, np. z powodu nieoczekiwanego zamknięcia żłobka czy przedszkola;
• chorym dzieckiem do lat 14 (w tym także dzieckiem niepełnosprawnym w tym wieku).

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje zarówno matce jak i ojcu dziecka, jednak tylko jeden z rodziców może otrzymać świadczenie za dany okres – ten, który pierwszy złoży wniosek.

30 dni w roku kalendarzowym, jeśli opiekujesz się:

• chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 14 lat, ale nie ukończyło 18 lat;
• dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 8 lat ale nie ukończyło 18 lat, jeśli w wyniku porodu, choroby albo pobytu w szpitalu Twojego małżonka lub rodzica Twojego dziecka, którzy stale opiekują się dzieckiem, nie mogą oni opiekować się dzieckiem niepełnosprawnym.

W kontekście sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem warto wspomnieć, że 30 – dniowy limit dni zasiłkowych przysługuje w sytuacji, gdy dziecko niepełnosprawne ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału, na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opiekujesz się dzieckiem w wieku ponad 14 lat (bez niepełnosprawności) lub innym chorym członkiem rodziny (np. rodzicem czy małżonkiem).

Jeśli w roku kalendarzowym opiekujesz się wyłącznie niepełnosprawnym dzieckiem oraz innymi chorymi członkami rodziny (i nie masz innych dzieci, które nie ukończyły 14 lat), zasiłek opiekuńczy przysługuje Ci łącznie za okres nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym, w tym nie dłuższy niż 14 dni na opiekę nad chorymi członkami rodziny.

Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym. Nie zależy on od liczby osób uprawnionych do zasiłku, liczby dzieci lub członków rodziny, którzy wymagają opieki. Warto też podkreślić: nawet jeśli zwolnienie lekarskie zostało wystawione na dłuższy okres, to świadczenie zasiłku będzie przysługiwało jedynie za ten okres, który mieści się w limicie. Limit liczony jest w skali roku kalendarzowego a niewykorzystane dni nie przechodzą na następny rok.

Wysokość świadczenia i procedura jego uzyskania

Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru, czyli przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego pracownikowi (po odliczeniu składek) za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (z tytułu opieki). Jak już wcześniej wspominaliśmy wypłata następuje w formie wynagrodzenia zastępczego: przez pracodawcę w zakładach pracy zatrudniających ponad 20 osób lub bezpośrednio przez ZUS w mniejszych podmiotach. Zasiłek jest wypłacany za każdy dzień sprawowania opieki – także za dni ustawowo wolne od pracy.

Uzyskanie zasiłku opiekuńczego jest procesem uproszczonym, w dużej mierze cyfrowym, który może przebiegać w następujący sposób:

1. Konsultacja lekarska: Należy zgłosić do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub specjalisty (w tym poprzez teleporadę) i przedstawić sytuację oraz dokumentację medyczną podopiecznego. W razie uznania opieki za niezbędną, lekarz wystawi elektroniczne zwolnienie lekarskie (e-ZLA) z adnotacją o opiece nad chorym członkiem rodziny (nie z tytułu własnej choroby).

2. Przekazanie zwolnienia: e-ZLA trafia automatycznie do ZUS i pracodawcy. W razie potrzeby można dołączyć dodatkowe zaświadczenia, takie jak orzeczenie o niepełnosprawności.

3. Wniosek o zasiłek: Następnie należy złożyć formularz Z-15B (dla członków rodziny) np. poprzez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS), korzystając z profilu zaufanego lub e-dowodu. Do wniosku dołącza się e-ZLA i ewentualne dokumenty potwierdzające wspólne gospodarstwo. Decyzja ZUS zapada zazwyczaj w ciągu kilku dni roboczych.

Po pozytywnym rozpatrzeniu następuje wypłata świadczenia przez pracodawcę lub ZUS. W przypadku odmowy możemy złożyć odwołanie od niekorzystnej dla nas decyzji.

Podsumowując, zasiłek opiekuńczy to narzędzie umożliwiające godzenie obowiązków rodzinnych z zawodowymi w sytuacjach kryzysowych. Jego świadome wykorzystanie pozwala uniknąć strat finansowych, jednak trzeba pamiętać o istotnych ograniczeniach w korzystaniu z tego świadczenia. W razie wątpliwości co do kwalifikacji swojego przypadku lub odmowy świadczenia, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią Antywindykacyjną. Indywidualna konsultacja pozwoli na precyzyjne dostosowanie rozwiązań do konkretnej sytuacji, zapewniając kompleksowe wsparcie prawne.