/ Prowizja za udzielenie pożyczki
Prowizja za udzielenie pożyczki nieprzekraczająca ustawowych limitów również może zostać uznana za niedozwolone postanowienie umowne (uchwały Sądu Najwyższego z dnia 26 i 27 października 2021 r.). Sąd Najwyższy staje po stronie konsumentów.
Sąd Najwyższy opowiedział się po stronie konsumentów zobowiązanych, w wyniku zawarcia umowy pożyczki, do zapłaty kilkukrotnie zawyżonych kosztów pożyczki. W dwóch uchwałach, które zapadły w Izbie Cywilnej Sądu Najwyższego w dniach 26 i 27 października 2021 r. Sąd Najwyższy orzekł, że pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego, nawet nieprzekraczające limitu ustalonego dla tego rodzaju kosztów w art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, mogą zostać uznane za niedozwolone postanowienia umowne niewiążące konsumenta. Sąd Najwyższy rozstrzygnął także, że prowizja nie jest świadczeniem głównym na gruncie umowy pożyczki, w związku z czym nie ma przeszkód, aby podlegała ocenie przez pryzmat przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących niedozwolonych postanowień umownych.
Spis treści (kliknij aby szybko przejść):
Koszty większe niż pożyczka
Stan faktyczny sprawy, na gruncie której Sąd Okręgowy w Poznaniu skierował pytania prejudycjalne do Sądu Najwyższego, kształtował się następująco. Pomiędzy stronami procesu została zawarta umowa pożyczki na kwotę 9 tyś. zł na okres trzech lat, spłacana w równych ratach miesięcznych. Pożyczkobiorca zobowiązał się do spłaty 19,4 tyś. zł. Całkowity koszt pożyczki określono na 10,4 tyś. zł. Na poza odsetkowe koszty pożyczki składały się: opłata przygotowawcza w wysokości 129 zł, wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 7,7 tys. Zł oraz wynagrodzenie za przyznanie pożyczkobiorcy tzw. Twojego Pakietu w kwocie 1100 zł. Zanim pożyczkodawca zdecydował się skierować sprawę do sądu, konsument spłacił około 4 tyś. zł.
Sąd rejonowy rozpoznający sprawę zasądził na rzecz pożyczkodawcy jedynie kwotę 7,3 tyś. zł uznając, że prowizja i opłata za Twój Pakiet w wysokości zastrzeżonej w umowie naruszały przepisy o odsetkach maksymalnych. Wysokość prowizji była niemal tak duża jak kwota udzielonej pożyczki i powód w żaden sposób nie wykazał, co przyczyniło się do określenia opłaty prowizyjnej na tak wysokim poziomie. Sąd Rejonowy swoją decyzję argumentował tym, iż w orzecznictwie przyjmuje się, że zastrzeganie przez instytucje parabankowe wysokich prowizji stanowi obejście przepisów o odsetkach maksymalnych i w konsekwencji nie może być wiążące dla konsumenta jako słabszej strony umowy. W ocenie Sądu Rejonowego prowizja nie powinna przekraczać 10 % pożyczki, w tym wypadku 900 zł.
Pożyczkodawca złożył apelację od wyroku Sądu I instancji i sprawa trafiła do Sądu Okręgowego w Poznaniu. Pożyczkodawca nie zgadzał się bowiem ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, uznającym prowizję oraz opłatę za Twój Pakiet za niedozwolone postanowienia umowne, skoro ich wysokość mieści się w limicie pozaodsetkowych kosztów pożyczki, obliczonym na podstawie wzoru zawartego w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, co tym samym wyklucza możliwość badania ich przez pryzmat art. 3851 Kodeksu cywilnego zawierającego regulację dot. klauzul abuzywnych.
Sąd II instancji badając sprawę powziął wątpliwość, czy w razie rozwiązania umowy pożyczki na skutek wypowiedzenia dokonanego przez pożyczkodawcę w związku z zaległościami w spłacie pożyczki, świadczenie określone w umowie pożyczki jako „wynagrodzenie prowizyjne” bądź „prowizja” stanowi poza odsetkowy koszt kredytu, który ulega obniżeniu i dostosowaniu do czasu obowiązywania umowy zgodnie z wzorem zawartym w art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim.
Sąd Okręgowy zapytał Sąd Najwyższy również, czy prowizję należy uznać za świadczenie główne na gruncie umowy pożyczki i czy w sytuacji, gdy wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu ujętych w zawartej z konsumentem umowie pożyczki, nie przekracza ich maksymalnego pułapu wyznaczonego w art. 36a tej ustawy, dopuszczalne jest badanie postanowień umowy przewidujących składniki poza odsetkowych kosztów kredytu oraz ich wysokość z punktu widzenia niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 3851 § 1 Kodeksu cywilnego.
Warto w tym miejscu wskazać, że w praktyce instytucje finansowe w sporach z konsumentami bardzo często powołują się na okoliczność, zgodnie z którą nie można uznać pozaodsetkowych kosztów pożyczki czy kredytu w postaci np. prowizji za niedozwolone postanowienia umowne, chociażby zostały zastrzeżone w wysokości 100% kwoty udzielonej pożyczki, skoro ustawodawca poprzez wzór zawarty w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, dopuścił prawną możliwość zastrzegania dodatkowych opłat we wskazanej wysokości. Niejednokrotnie przedstawiana jest również argumentacja, w myśl której poza odsetkowe koszty pożyczki wyłączone są spod możliwości badania ich pod kątem niedozwolonych postanowień umownych, ponieważ na gruncie umowy pożyczki stanowią główne świadczenie i sformułowane zostały w sposób jednoznaczny, niepozostawiający wątpliwości co do wysokości przewidzianej opłaty i obowiązku jej uiszczenia, często wskazanego już na pierwszej stronie umowy.
Treść pytań skierowanych do Sądu Najwyższego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu odzwierciedla wątpliwości, które powodowały duże rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych. Do tej pory sądy, oceniając charakter oraz wysokość prowizji w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami, zajmowały czasem zupełnie odmienne stanowiska, stąd brak jednolitej linii orzeczniczej w tym zakresie.
Korzystne dla konsumentów stanowisko Sądu Najwyższego
Zgodnie z uchwałami podjętymi w sprawach o sygn. akt III CZP 43/20 i III CZP 42/20, wynagrodzenie prowizyjne pobierane z tytułu udzielenia pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 3851 § 1 Kodeksu cywilnego, nie ma więc przeszkód, aby sąd zbadał treść postanowienia zastrzegającego prowizję przez pryzmat przepisów o postanowieniach abuzywnych.
Ponadto, nawet gdy pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a, nie wyklucza to oceny przez sąd, czy postanowienia określające dodatkowe koszty stanowią niedozwolone postanowienia umowne.
Podsumowując, rozstrzygnięcia zawarte we wskazanych uchwałach Sądu Najwyższego są korzystne dla pożyczkobiorców, których sytuacja życiowa i nieświadomość własnych praw niejednokrotnie zostaje wykorzystana przez nieuczciwych pożyczkodawców nastawionych na maksymalizację zysków.
Jeżeli pożyczkodawca wystąpił przeciwko Tobie z powództwem o zapłatę z tytułu niespłaconej umowy pożyczki czy też jeżeli spłaciłeś umowę, w której znajdowały się postanowienia, które spełniają cechy klauzul abuzywnych zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią, która specjalizuje się w obronie praw konsumenta w procesach wytaczanych przez nieuczciwych pożyczkodawców oraz w dochodzeniu od pożyczkodawców kwot niesłusznie przez nich pobranych tytułem dodatkowych opłat związanych z udzieleniem pożyczki, zastrzeżonych w rażąco wygórowanej wysokości.
