/ Wierzyciel nie ponosi kosztów postępowania egzekucyjnego w przypadku upadłości dłużnika – uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2022 r., III CZP 21/22

Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów, uchwałą podjętą w dniu 28 stycznia 2022 r., w sprawie o sygnaturze akt III CZP 21/22 (wcześniej sprawa ta miała nadaną sygnaturę III CZP 4/21) zaprezentował stanowisko, zgodnie z którym nie ma uzasadnionych podstaw, aby obciążać wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego w przypadku, gdy dłużnik ogłosił upadłość jeszcze przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, a komornik postępowanie to następnie umorzył.

Spis treści:

1. Nieprecyzyjne pojęcie „oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego”
2. Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu

Nieprecyzyjne pojęcie „oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego”

Omawiana uchwała została podjęta w wyniku skierowania przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu do Sądu Najwyższego pytania prawnego, które powstało na gruncie następującej sprawy.

Wierzyciel w marcu 2020 r. złożył do komornika wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, jednak dłużnik, wobec którego miało zostać zainicjowane postępowanie, ogłosił upadłość w styczniu 2020 r. Kilka dni po złożeniu wniosku przez wierzyciela, komornik sądowy umorzył postępowanie egzekucyjne z urzędu na podstawie art. 824 § 1 pkt. 2 Kodeksu postępowania cywilnego oraz obciążył wierzyciela kosztami postępowania, z uwagi na niecelowość dalszego prowadzenia egzekucji.

Podstawy do obciążenia wierzyciela kosztami umorzonego postępowania komornik upatrywał w art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, w myśl którego w razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. W takim przypadku komornik nie ściąga ani nie pobiera opłaty od dłużnika, a opłatę ściągniętą lub pobraną zwraca dłużnikowi.

Od wydanego postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, zawierającego również niekorzystne rozstrzygnięcie o obowiązku ponoszenia kosztów egzekucji, wierzyciel złożył skargę na czynności komornika. Referendarz sądowy rozpoznający skargę podzielił jednak stanowisko komornika. Postanowienie referendarza sądowego wierzyciel również postanowił zaskarżyć, zarzucając naruszenie art. 30 ustawy o kosztach komorniczych poprzez jego niewłaściwą interpretację. Wierzyciel nie zgadzał się bowiem z uznaniem, jakoby dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego było niecelowe, kwestionując również zasadność obciążenia go kosztami egzekucji w sytuacji, gdy komornik nie podjął żadnych czynności w celu wyegzekwowania świadczenia.

Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu

Podczas rozpoznawania skargi na orzeczenie referendarza sądowego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu, pojawiło się na gruncie zaistniałej sprawy zagadnienie prawne, które wrocławski sąd przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, o następującej treści:

“Czy w razie złożenia przez wierzyciela wniosku egzekucyjnego po ogłoszeniu upadłości dłużnika zachodzi podstawa do pobrania od wierzyciela opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2363 ze zm.)?”

Sąd, który skierował powyższe zapytanie prawne do Sądu Najwyższego, wskazywał przy tym na istnienie dwóch sprzecznych stanowisk co do zakresu zastosowania art. 49 ust. 4 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (obecnie jego treść oddaje regulacja zawarta w art. 30 ustawy o kosztach komorniczych).

Według pierwszego stanowiska, art. 49 ust. 4  ustawy mógł znaleźć zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy doszło do wyegzekwowania świadczenia oraz umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo z powodu jego bezczynności. Z kolei według drugiego stanowiska, art. 49 ust. 4 ustawy mógł być stosowany także w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn.

Sąd Najwyższy, po rozstrzygnięciu w dniu 28 stycznia 2022 r., na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu, podjął uchwałę, zgodnie z którą art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych nie stanowi podstawy pobrania przez komornika sądowego opłaty egzekucyjnej od wierzyciela w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego ze względu na złożenie przez wierzyciela wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego po ogłoszeniu upadłości dłużnika.