Przepisy Kodeksu pracy nakładają zarówno na pracodawcę jak i na pracownika szereg obowiązków, w tym m.in. związanych z przestrzeganiem przepisów i zasad BHP. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy oraz zobowiązany jest chronić zdrowie i życie zatrudnianych pracowników poprzez zapewnienie w miejscu pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy należy również do podstawowych obowiązków pracownika, który powinien zaznajomić się z odpowiednimi przepisami i zasadami obowiązującymi w tym zakresie oraz wykonywać pracę w sposób zgodny z BHP. Przestrzeganie przez pracodawców i pracowników norm dotyczących bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy ma minimalizować ryzyko wystąpienia tzw. wypadku przy pracy, jednak niestety mimo przestrzegania tych zasad, niekiedy dochodzi do wypadków w miejscu pracy. Jakie sytuacje mogą zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy? Co należy zrobić, gdy się wydarzy? Jakie świadczenia należą się pracownikowi, który uległ wypadkowi? Odpowiedzi udzielamy w niniejszym artykule.
Spis treści:
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z wypadkiem przy pracy mamy do czynienia, gdy zaistniałe zdarzenie spełnia łącznie 4 określone warunki. Musi być to zdarzenie:
W praktyce niejednokrotnie jednak zakwalifikowanie danego zdarzenia jako wypadku przy pracy sprawia sporo problemów m.in. z uwagi na pojawiające się wątpliwości, czy wypadek nastąpił, czy nie nastąpił w związku z wykonywaną pracą. Choć w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych zostały wskazane konkretne przypadki, kiedy wypadek będzie miał miejsce w związku z pracą, to nadal ustawodawca pozostawił spore pole do interpretacji każdego przypadku.
W przepisach ww. ustawy wskazano, że zdarzenie można uznać za wypadek przy pracy, jeśli nastąpiło:
Ponadto, na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
Orzecznictwo sądowe dostarcza wielu przykładów sytuacji, które zostały bądź nie zostały uznane za wypadek przy pracy. Przykładowo przyjmuje się, że związek zdarzenia z pracą, poza przypadkami wskazanymi wprost w ustawie, zostaje zachowany również w sytuacji, gdy pracownik nie świadczy pracy, ale wykonuje inne czynności, w tym służące zaspokojeniu jego własnych potrzeb. Jako przykłady wskazuje się m.in. upadek powodujący uraz w drodze do sklepu w celu zakupu artykułów żywnościowych do spożycia podczas przerwy śniadaniowej (choć w tej sytuacji orzecznictwo nie jest zgodne) czy skaleczenie dłoni przy zmywaniu talerza po posiłku w czasie tej przerwy. Za wypadek przy pracy nie jest uznawane z kolei zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło po odsunięciu pracownika od wykonywania pracy, w czasie, gdy samowolnie przebywał na terenie zakładu pracy i nie był w dyspozycji pracodawcy. Nie można też mówić o wypadku przy pracy, jeżeli w danym dniu pracownik w ogólne nie świadczył pracy. Mowa tu zarówno o ewentualnej chorobie, która była przyczyną pozostania pracownika w domu, jak i jego niedopuszczeniu do pracy choćby z uwagi na pozostawanie w stanie nietrzeźwym.
Należy pamiętać, że jeśli wypadek przy pracy wystąpi z winy pracownika, np. w wyniku nieprzestrzegania zasad BHP, pełną odpowiedzialność za zdarzenie będzie ponosić ów pracownik.
W ramach wypadków przy pracy wyróżnia się także:
O zaistniałym wypadku przy pracy pracodawca powinien zostać natychmiast poinformowany, czy to przez poszkodowanego pracownika, o ile pozwala mu na to stan zdrowia, czy przez inne osoby będące świadkami zdarzenia. Zarówno pracodawca jak i świadkowie wypadku powinni udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy, jeśli zachodzi taka potrzeba.
Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku jego miejsce powinno zostać zabezpieczone przez pracodawcę. Jeżeli wypadek był śmiertelny, ciężki lub zbiorowy, pracodawca ma obowiązek zawiadomić okręgowego inspektora pracy i prokuratora. Następnie pracodawca, po otrzymaniu zgłoszenia wypadku przy pracy, jest zobowiązany utworzyć zespół powypadkowy w celu ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku. W jego skład powinna wchodzić m.in. osoba, która ukończyła szkolenie BHP lub pracownik, któremu powierzono wykonywanie zadań służby BHP oraz oddziałowy inspektor pracy. W terminie nie późniejszym niż 14 dni od wypadku musi zostać sporządzona dokumentacja powypadkowa, czyli protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Zespół powypadkowy jest obowiązany również zapoznać poszkodowanego (lub rodzinę pracownika w przypadku śmierci) z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem.
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku – nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – poszkodowany pracownik powinien sporządzić kartę wypadku. Do karty wypadku należy dołączyć zapis wyjaśnień poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku.
W myśl art. 6 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych pracownikowi z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej mogą przysługiwać następujące świadczenia:
Wyżej wskazane świadczenia będą przysługiwać poszkodowanemu pracownikowi jednak tylko wtedy, gdy wypadek nie zostanie spowodowany przez niedbalstwo pracownika i naruszenie przez niego przepisów i zasad BHP!
Jednorazowe odszkodowanie będzie przysługiwać pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ustala wysokość jednorazowego odszkodowanie na 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
Jeżeli miał miejsce wypadek śmiertelny lub pracownik zmarł na skutek choroby zawodowej, z powodu której pobierał rentę z tytułu ubezpieczenia wypadkowego, wspomniane odszkodowanie przysługuje wówczas uprawnionym członkom rodziny pracownika. Wówczas może je otrzymać małżonek, dzieci własne oraz przysposobione, a także rodzice zmarłego.