/ Wyrok TSUE wydany w sprawie C 287-22

Dzień 15 czerwca 2023 r. jest ważnym dniem dla Frankowiczów. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał tego dnia wyroki w dwóch sprawach ważnych dla banków i ich klientów z kredytami frankowymi. Sprawa o sygnaturze C-520/21, o której rozstrzygnięciu szerzej pisaliśmy tutaj (link), dotyczyła wynagrodzenia za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy kredytu CHF. W niniejszym artykule skupimy się na wyroku wydanym w sprawie C-287/22, dotyczącym Getin Noble Bank i możliwości zawieszenia spłaty rat w czasie trwania sporu o unieważnienie kredytu.

Pytanie prawne skierowane do Trybunału

Wydany przez Trybunał wyrok stanowi odpowiedź na pytanie zadane przez Sąd Okręgowy w Warszawie, przed którym konsumenci domagają się stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF ze względu na niedozwolone klauzule oraz zasądzenia od banku kwoty miesięcznych rat, które uiścili do dnia wytoczenia powództwa wraz z odsetkami za opóźnienie. Konsumenci wnosząc pozew przeciwko bankowi zażądali m.in. wstrzymania obowiązku spłaty comiesięcznych rat kredytu na czas trwania postępowania o stwierdzenie unieważnienia umowy frankowej.

Sąd Okręgowy w Warszawie, rozpoznając zażalenie na postanowienie oddalające wniosek o zabezpieczenie powództwa wytoczonego przez konsumentów poprzez wstrzymanie obowiązku spłaty rat kredytu, powziął wątpliwości w sprawie dotyczące wykładni dyrektywy 93/13/EWG i zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem:

Czy w świetle zasady skuteczności i proporcjonalności art. 6 ust. 1 oraz art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG sprzeciwiają się takiej wykładni przepisów krajowych lub orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którymi sąd krajowy może – w szczególności ze względu na ciążące na konsumencie obowiązki rozliczenia się z przedsiębiorcą albo dobrą sytuację finansową przedsiębiorcy – nie uwzględnić wniosku konsumenta o zarządzenie przez sąd środka tymczasowego (zabezpieczenia powództwa) polegającego na zawieszeniu na czas trwania postępowania wykonywania umowy, która prawdopodobnie zostanie uznana za nieważną na skutek usunięcia z niej nieuczciwych warunków umownych?

Konsument może żądać zawieszenia płatności rat

Odpowiadając na powyższe pytanie TSUE stwierdził, że art. 6 ust. 1 oraz art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich stoją na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd może oddalić złożony przez konsumenta wniosek o zastosowanie środków tymczasowych mających na celu zawieszenie, na czas trwania postępowania w sprawie unieważnienia umowy zawierającej nieuczciwe warunki umowne, wykonywania umowy kredytu polegającego na spłacie miesięcznych rat, w sytuacji gdy zastosowanie takich środków tymczasowych jest konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności tego orzeczenia.

W ocenie Trybunału, odmowa zawieszenia spłaty rat kredytu w ramach środków tymczasowych, może uczynić, przynajmniej w części, nieskutecznym ostateczne orzeczenie do co nieważności umowy. Orzeczenie to nie prowadziłoby bowiem do przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej, w jakiej konsument znajdowałby się w braku nieuczciwej klauzuli, skoro następnie musiałby on wystąpić z kolejnym powództwem o zapłatę kwot uiszczonych, w toku pierwszego procesu na podstawie unieważnionej umowy. Innymi słowy, skutek restytucyjny wyroku stwierdzającego nieważność umowy nie zostałby w pełni osiągnięty. Doszłoby w ten sposób do ograniczenia skuteczności ochrony przewidzianej w dyrektywie 93/13.

W gruncie rzeczy stanowisko zaprezentowane przez TSUE oznacza, że sąd rozpoznający sprawę powinien udzielić zabezpieczenia roszczeń i zawiesić spłatę rat kredytowych, jeśli wymaga tego zapewnienie skuteczności orzeczenia, które może zapaść w sprawie, z punktu widzenia przepisów dyrektywy 93/13/EWG. Niemniej jednak to sąd krajowy powinien rozważyć istnienie przesłanek udzielenia zabezpieczenia oraz tego, czy jest to niezbędne dla skuteczności wykonania orzeczenia.

Spłata kapitału nie jest warunkiem koniecznym

Co istotne, takiego zabezpieczenia TSUE nakazuje udzielić również w sytuacjach, w których kredytobiorca jeszcze nie spłacił całości kapitału udzielonego kredytu. Spłata całości kapitału przed wszczęciem postępowania powoduje, że zastosowanie zawieszenia spłaty rat jest tym bardziej konieczne i uzasadnione.

Powyższe TSUE argumentował tym, iż brak zarządzenia środka tymczasowego w przypadku przedłużającego się postępowania sądowego mógłby doprowadzić do pogorszenia sytuacji finansowej konsumenta do tego stopnia, że nie będzie on miał już możliwości wszczęcia niezbędnych działań w celu zwrotu kwot, do których ma prawo na podstawie unieważnionej umowy. W ocenie TSUE, zwiększyłoby to także ryzyko, że konsument nie będzie w stanie spłacać kredytu, co z kolei mogłoby skłonić bank do przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie umowy kredytu, która może zostać unieważniona.

Podsumowując, wyrok zapadły w sprawie C-287/22 to kolejne korzystne dla konsumentów orzeczenie TSUE, w oparciu o które kredytobiorcy będą mogli żądać zawieszenia płatności rat na czas trwania postępowania sądowego dotyczącego unieważnienia umowy kredytowej i z większym spokojem poczekają na prawdopodobnie korzystny wyrok.

Wyrok ten powinien również przyczynić się do ujednolicenia orzecznictwa w tej kwestii w sądach na terenie całego kraju. Do tej pory praktyka sądów w przedmiocie rozstrzygania wniosków o zabezpieczenie poprzez zawieszenie spłaty rat na czas trwania postępowania była bardzo niejednolita, a sądy potrafiły wydawać skrajnie różne postanowienia w tym zakresie. Dzięki wyrokowi TSUE sądy nie powinny mieć już w tego typu sprawach większych wątpliwości, a kredytobiorcy odczują realną ulgę bez konieczności czekania na ostateczny rezultat długotrwałego postępowania sądowego.