/ Ochrona konsumencka dla przedsiębiorców przewidziana w art. 385[5] kodeksu cywilnego

Wraz z dniem 1 stycznia 2021 r. weszły w życie bardzo ważne zmiany w prawie konsumenckim, dotyczące przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Dzięki wprowadzonym regulacjom, każda osoba fizyczna prowadząca własną działalność gospodarczą, wpisana do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, pomimo posiadania statusu przedsiębiorcy, w pewnych sytuacjach będzie mogła skorzystać z uprawnień do tej pory przewidzianych jedynie dla konsumentów. Jakie dobrodziejstwa dla przedsiębiorców niesie ze sobą omawiana zmiana przepisów?

Zmiany w prawie konsumentów z perspektywy przedsiębiorców

Przepis art. 385⁵ kodeksu cywilnego, dodany ustawą z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych a obowiązujący od stycznia 2021 r. (pierwotnie miał obowiązywać od czerwca 2020 r., jednak z uwagi na pandemię termin wejścia w życie nowych przepisów przesunięto na początek 2021 r.) stanowi, że

Przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w art. 385(1)-385(3), stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Co to oznacza w praktyce? Przyjrzyjmy się poszczególnym postanowieniom wspomnianego przepisu.

Wraz z początkiem 2021 r. każda osoba fizyczna, która prowadzi własną działalność gospodarczą i jest wpisana do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej zyskała:

1. ochronę w zakresie stosowania klauzul abuzywnych – czyli zakaz stosowania w umowach zawieranych z przedsiębiorcą, o którym mowa w art. 385⁵ kodeksu cywilnego, niedozwolonych postanowień umownych, których przykładowy katalog znajduje się w art. 385³ kodeksu cywilnego;
2. rozszerzone prawo rękojmi w zakresie umowy kupna-sprzedaży co oznacza, że sprzedający nie może już umownie wyłączyć rękojmi tylko dlatego, że kupujący również jest przedsiębiorcą; od stycznia 2021 r. przedsiębiorcy objęci ochroną przewidzianą dla konsumentów korzystają również z domniemania istnienia wady fizycznej w momencie wydania rzeczy – jeżeli wada została stwierdzona w ciągu roku od wydania rzeczy;
3. uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej na odległość poza lokalem przedsiębiorstwa w terminie 14 dni lub nawet 12 miesięcy, jeżeli sprzedawca nie poinformuje o prawie odstąpienia od umowy.

Zawodowy i niezawodowy charakter zawieranej umowy

Aby korzystać z ochrony przewidzianej w art. 385⁵ kodeksu cywilnego przedsiębiorca musi spełnić jednak pewien warunek – zawierana umowa nie może mieć dla niego charakteru zawodowego. Ocena, czy zakup ma charakter zawodowy czy też nie, ma być dokonywana przede wszystkim na podstawie wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. We wskazanym rejestrze każdy może bowiem dokonać weryfikacji przedsiębiorcy w zakresie przedmiotu prowadzonej działalności, czyli PKD.

Ochrona dotyczyć będzie więc każdej umowy bezpośrednio związanej z działalnością gospodarczą przedsiębiorcy, gdy z jej treści wynikać będzie, że nie ma ona dla tego przedsiębiorcy charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez niego działalności gospodarczej. Jeśli na liście kodów PKD, wskazanych przez przedsiębiorcę w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, znajduje się kod PKD, który można bezpośrednio powiązać z zakupem, przedsiębiorca nie ma możliwości powołania się na nowy przepis odsyłający do sprzedaży konsumenckiej. Należy jednak podkreślić, że kody PKD to jedynie kryterium pomocnicze, ustawodawca nie wskazał bowiem wyraźnie, w jaki sposób dokonywać oceny, co ma charakter zawodowy dla danego przedsiębiorcy, a co nie.

W praktyce weryfikacja, czy zawierana umowa dla przedsiębiorcy ma charakter zawodowy czy też nie może okazać się znacznie utrudniona.

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż nowe przepisy znajdują zastosowanie jedynie do jednoosobowych działalności gospodarczych. Ochroną konsumencką nie są więc objęte spółki prawa handlowego oraz inne osoby prawne!

Pomimo uzyskania przez przedsiębiorców w niektórych przypadkach ochrony przewidzianej do tej pory jedynie dla konsumentów, w razie zaistnienia sporu nie mogą oni skorzystać z pomocy Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ani rzeczników praw konsumenta, ponieważ te instytucje wciąż pozostają do dyspozycji jedynie dla konsumentów w rozumieniu art. 22¹ kodeksu cywilnego.

Zobrazujmy nowe regulacje na kilku prostych przykładach:

Przykład 1

Osoba fizyczna, która prowadzi własną działalność gospodarczą związaną ze sprzedażą sprzętu komputerowego, zakupiła od spółki z o.o. monitory. W przedstawionej sytuacji przedsiębiorca nabywający nie uzyska praw przysługujących konsumentowi, ponieważ dokonany zakup miał charakter zawodowy, czyli powiązany z PKD działalności nabywcy.

Przykład 2

Jednoosobowa działalność gospodarcza zajmująca się sprzedażą rowerów i akcesoriów rowerowych zakupiła od spółki z o.o. drukarkę. W tej sytuacji przedsiębiorcy – nabywcy będą przysługiwać prawa konsumenta, ponieważ zakup nie miał charakteru zawodowego, a PKD nabywcy nie wskazywało, aby jego działalność obejmowała sprzedaż sprzętu komputerowego.

Przykład 3

Spółka partnerska zajmująca się sprzedażą lodówek zakupiła od jednoosobowej działalności gospodarczej komputer. Mimo że zakup nie miał charakteru zawodowego, nie może ona skorzystać z dobrodziejstw nowych przepisów, ponieważ ochroną konsumencką objęci są jedynie nabywcy występujących jako jednoosobowa działalność gospodarcza. Nowe przepisy nie obejmują swoim zakresem podmiotowym ani spółek osobowych ani spółek kapitałowych.

Warto także zaznaczyć, iż zgodnie z przepisem przejściowym zawartym w art. 70 ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych, nowych rozwiązań nie stosuje się do umów zawartych przed dniem 1 stycznia 2021 r. Powyższe oznacza, że dotychczasowe umowy, zawarte przed dniem 1 stycznia 2021 r., nie podlegają ocenie w zakresie abuzywności zawartych w nich postanowień jak również przepisom o prawie odstąpienia od umowy zawartej na odległość bądź poza lokalem przedsiębiorstwa, nawet w sytuacji, gdy termin obowiązywania tych umów rozciąga się także na okres przypadający już po wejściu w życie nowych przepisów.