/ Zwrot nawiązki od ubezpieczyciela

Czy sprawca wypadku komunikacyjnego, zobowiązany do zapłaty nawiązki na rzecz pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, może żądać jej zwrotu od ubezpieczyciela z OC?

Konsekwencją zachowania sprawcy kolizji drogowej może być nie tylko uszkodzenie uczestniczących w niej pojazdów, ale także odniesienie przez jej uczestników obrażeń, które w skrajnych przypadkach mogą prowadzić nawet do śmierci osób biorących udział w wypadku. Tak poważne skutki spowodowania wypadku drogowego powodują, że sprawca może ponosić odpowiedzialność nie tylko na gruncie prawa cywilnego, ale również na podstawie przepisów prawa karnego. W sprawie karnej sąd może natomiast zobowiązać sprawcę wypadku, aby zapłacił na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w postaci określonej sumy pieniędzy. W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć instytucję prawa karnego, którą jest nawiązka oraz odpowiedzieć na pytanie, czy sprawca wypadku komunikacyjnego, który został zobowiązany do zapłaty nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, może żądać jej zwrotu od ubezpieczyciela z OC?

Spis treści (kliknij aby szybko przejść):

1. Nawiązka – co to takiego?
2. Sąd Najwyższy zmienia swoje stanowisko
3. Korzystne dla sprawców wyroki sądów w całej Polsce

Nawiązka – co to takiego?

Nawiązkę regulują przepisy art. 46 i 47 Kodeksu Karnego. Obowiązek jej zapłaty nakłada się głównie na sprawców wypadków komunikacyjnych oraz przestępstw przeciwko życiu lub zdrowiu. Od wejścia w życie nowelizacji Kodeksu Karnego tj. od dnia 1 lipca 2015 r. nawiązkę zalicza się do środków kompensacyjnych (a nie jak według poprzednio obowiązującego stanu prawnego – do środków karnych). Powyższa zmiana miała na celu podkreślenie głównej funkcji, jaką ma spełniać nawiązka tj. kompensacji strat poniesionych przez społeczeństwo w związku z popełnieniem przestępstwa określonego rodzaju, nie zaś represji wobec sprawcy.

Nawiązka polega na zobowiązaniu sprawcy przestępstwa do zapłaty na rzecz pokrzywdzonego określonej sumy pieniędzy. W sytuacji, w której zapłacona przez sprawcę nawiązka nie rekompensuje pokrzywdzonemu w pełni poniesionej szkody, może od dochodzić dalszych kwot tytułem odszkodowania czy zadośćuczynienia na drodze postępowania cywilnego.

Obowiązek zapłaty nawiązki na rzecz poszkodowanego nałożony w procesie karnym może być bardzo dotkliwy dla sprawcy wypadku, gdyż wysokość nawiązki dla poszkodowanego może wynieść od kilkuset złotych do nawet 200 tysięcy złotych. Warto w tym miejscu wskazać, że zobowiązanie do zapłaty nawiązki sąd nakłada konkretnie na osobę sprawcy wypadku i nie ma możliwości, aby poszkodowany dochodził jej zapłaty bezpośrednio od ubezpieczyciela OC pojazdu sprawcy. Jednak sprawca, który naprawił wyrządzoną pokrzywdzonemu szkodę poprzez zapłatę nawiązki, według aktualnego orzecznictwa, może wystąpi do zakładu ubezpieczeń, który go ubezpieczał, z żądaniem zwrotu nawiązki zapłaconej pokrzywdzonemu.

Sąd Najwyższy zmienia swoje stanowisko

W praktyce, kiedy sprawcy samodzielnie (nie korzystając z pomocy profesjonalnego pełnomocnika) występują do ubezpieczycieli o zwrot zapłaconej przez nich nawiązki, ubezpieczyciele najczęściej odmawiają dobrowolnego jej zwrotu. Decyzję odmowną zakłady ubezpieczeń często uzasadniają, powołując się na pogląd zaprezentowany przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 grudnia 2006 r. sygn. III CZP 129/06, zgodnie z którym „sprawca wypadku komunikacyjnego, od którego zasądzono nawiązkę na podstawie art. 46 § 2 i art. 48 Kodeksu Karnego nie może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia OC – zwrotu nawiązki zapłaconej pokrzywdzonemu”.

Warto jednak wiedzieć, że wskazana powyżej uchwała Sądu Najwyższego z 2006 r. jest już nieaktualna a powoływanie się przez ubezpieczycieli na pogląd w niej przedstawiony, w celu uniknięcia zwrotu świadczenia zapłaconego przez sprawcę na rzecz pokrzywdzonego, stanowi nieskuteczną próbę uniknięcia odpowiedzialności.

Przełomową uchwałą, którą Sąd Najwyższy całkowicie zmienił pogląd zaprezentowany wcześniej w uchwale z 2006 r., jest bowiem uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 roku, sygn. akt III CZP 31/11, w której Sąd Najwyższy uznał, że:

„Sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny polegający na obowiązku naprawienia szkody (art. 46 § 1 w związku z art. 39 pkt 5 Kodeksu Karnego), może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów – zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego”.

Uzasadniając swoje stanowisko Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na okoliczność, zgodnie z którą:

„Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów jest obowiązkowe (art. 23 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych). Zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela, wynikający z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, określa art. 822 § 1 Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do zapłacenia określonego w umowie ubezpieczenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. W odniesieniu do ubezpieczenia komunikacyjnego zakres ten konkretyzuje art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, zgodnie z którym z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Z żadnego z tych przepisów nie wynika wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela, gdy obowiązek naprawienia szkody orzeczony został jako środek karny”.

Sąd Najwyższy trafnie wskazał również, że:

„W art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych wymieniono również przypadki, w których ubezpieczyciel może domagać się od ubezpieczonego zwrotu spełnionego świadczenia. Nie ma wśród nich przypadku, w którym ubezpieczyciel spełnił świadczenie, pomimo orzeczonego wobec sprawcy wypadku komunikacyjnego obowiązku naprawienia szkody. Wszystko to wskazuje, że wykonanie przez sprawcę wypadku komunikacyjnego orzeczonego wobec niego środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody nie pozbawia go możliwości wystąpienia przeciwko ubezpieczycielowi z roszczeniem regresowym na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, nie ma bowiem znaczenia, czy sprawca spełnił świadczenie wobec poszkodowanego dobrowolnie, czy zobowiązany do tego wyrokiem karnym; skoro naprawił szkodę, może domagać się zwrotu spełnionego świadczenia”.

Korzystne dla sprawców wyroki sądów w całej Polsce

Na powyższe stanowisko Sądu Najwyższego powołują się obecnie sądy powszechne w całej Polsce. Dla przykładu można wskazać na wyroki: Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 15 lutego 2021 r., sygn. akt I Ca 12/21, Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 24 listopada 2015 r., sygn. akt II Ca 655/15 czy Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 21 czerwca 2017 r., sygn. akt II Ca 38/17.

Podsumowując, w sytuacji, gdy na sprawcę wypadku komunikacyjnego nałożono obowiązek zapłaty nawiązki lub zadośćuczynienia, to po jej uiszczeniu i wywiązaniu się tym samym z obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody, przysługuje mu uprawnienie do żądania od swojego ubezpieczyciela zwrotu kwot zapłaconych tytułem nawiązki.

Jeżeli jesteś osobą, której ubezpieczyciel odmawia zwrotu zapłaconej nawiązki czy też potrzebujesz pomocy w sformułowaniu odpowiedniego żądania o zwrot nawiązki – zapraszamy do kontaktu z Naszą Kancelarią – oferujemy profesjonalną i skuteczną pomoc w dochodzeniu od ubezpieczyciela zwrotu zapłaconej nawiązki, zasądzonej na rzecz osoby pokrzywdzonej w wyroku karnym! Zobacz też jak odwołać się od decyzji ubezpieczyciela OC?