/ Działalność instytucji pożyczkowych pod nadzorem KNF – wchodzą w życie kolejne przepisy ustawy antylichwiarskiej

Z dniem 1 stycznia 2024 r. weszły w życie kolejne przepisy ustawy z dnia 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie, potocznie nazywanej ustawą antylichwiarską. Wprowadzają one wraz z początkiem nowego roku nadzór Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) nad firmami pożyczkowymi w zakresie pożyczek konsumenckich. Wraz z końcem 2023 r. upływał również termin na dostosowanie przez te firmy do nowych przepisów formy prowadzonej działalności oraz wysokości posiadanego kapitału. Podmioty, które nie spełniły nowych wymogów do 1 stycznia 2024 r. mają zostać wykreślone z rejestru instytucji pożyczkowych, prowadzonego przez KNF.

Istotne zmiany w działalności instytucji pożyczkowych

Ustawa antylichwiarska wprowadziła istotne zmiany w działalności instytucji pożyczkowych, szczególnie w zakresie dopuszczalnej formy organizacyjno-prawnej oraz wysokości kapitału zakładowego. Część przepisów omawianej ustawy dotycząca firm pożyczkowych, weszła w życie już wcześniej. W wyniku wprowadzonych zmian instytucje pożyczkowe mogą prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej albo spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przy czym w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością konieczne stało się powołanie rady nadzorczej. Minimalna wysokość kapitału zakładowego, jaką musi dysponować instytucja pożyczkowa, została zwiększona z 200 000,00 zł do 1 mln zł, który może zostać pokryty wyłącznie wkładem pieniężnym, przy czym środki na jego pokrycie nie mogą pochodzić z kredytu, pożyczki, emisji obligacji lub ze źródeł nieudokumentowanych.

Zgodnie z wprowadzonymi zmianami, członkowie zarządu, rady nadzorczej (także w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) lub prokurenci instytucji pożyczkowej nie mogą być przy tym osobami prawomocnie skazanymi za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwa skarbowe.

Czas na dostosowanie się do powyższych regulacji firmy pożyczkowe miały do 31 grudnia 2023 r. Od 1 stycznia 2024 r. przedsiębiorstwa, które nie spełniły powyższych wymogów, mają zostać wykreślone z rejestru instytucji pożyczkowych, prowadzonego przez KNF. Spełnienie powyższych wymogów powinno zostać potwierdzone wpisem w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, ponieważ zmiana umowy spółki oraz podwyższenie kapitału zakładowego – aby były skuteczne –  wymagają wpisu do rejestru. Brak takiego wpisu będzie stanowić podstawę do wykreślenia instytucji pożyczkowej z rejestru.

Nadzór nad działalnością instytucji pożyczkowych

Ustawa antylichwiarska wprowadziła zmiany również w ustawie o kredycie konsumenckim, dodając w niej nowy rozdział 5ab zatytułowany „Nadzór nad działalnością instytucji pożyczkowych”, którego przepisy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.

Na podstawie nowego art. 59dg ustawy o kredycie konsumenckim instytucja pożyczkowa ma obowiązek przekazywać Komisji Nadzoru Finansowego kwartalne i roczne sprawozdania z działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego, obejmujące informacje o udzielonych kredytach konsumenckich, w tym ich liczbie oraz opóźnieniach w spłatach, liczbie klientów, którym udzielono kredytu konsumenckiego, łącznych przychodach uzyskanych z działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego z wyodrębnieniem przychodów uzyskanych w związku z pozaodsetkowymi kosztami kredytu oraz bilansie, ze wskazaniem źródeł finansowania działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego.

W ramach sprawowanego nadzoru Komisja Nadzoru Finansowego może m.in. wydawać instytucji pożyczkowej zalecenia dotyczące zapewnienia zgodności działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego z ustawą o kredycie konsumenckim.

Za nadzór sprawowany przez KNF firmy pożyczkowe będą płacić rocznie nie więcej niż 0,5% sumy przychodów uzyskanych z działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego za poprzedzający rok obrotowy i nie mniej niż równowartość w złotych 5 tys. euro. 

Sankcje grożące za niewykonanie obowiązków

Aby móc skutecznie sprawować nadzór nad instytucjami finansowymi, ustawa o kredycie konsumenckim upoważnia KNF do stosowania sankcji przewidzianych w art. 59di ust. 1 tej ustawy. W razie niewykonywania przewidzianych w ustawie o kredycie konsumenckim obowiązków przekazania informacji KNF bądź nieprawidłowego ich wykonania, w przypadku nie wykonania w wyznaczonym terminie zaleceń wydanych przez KNF dotyczących zapewnienia zgodności działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego z ustawą o kredycie konsumenckim oraz w przypadku innych naruszeń ustawy o kredycie konsumenckim, KNF będzie mogła:

a) nałożyć administracyjną karę pieniężną do wysokości 150 000,00 zł na członka zarządu instytucji pożyczkowej bezpośrednio odpowiedzialnego za nieprawidłowości;

b) nałożyć na instytucję pożyczkową administracyjną karę pieniężną do wysokości 15 mln zł;

c) wystąpić do organu instytucji pożyczkowej z wnioskiem o odwołanie członka zarządu bezpośrednio odpowiedzialnego za nieprawidłowości;

d) zawiesić w czynnościach członka zarządu bezpośrednio odpowiedzialnego za nieprawidłowości, do czasu podjęcia rozstrzygnięcia w sprawie wniosku o jego odwołanie (zawieszenie w czynnościach polega na wyłączeniu z podejmowania decyzji w zakresie praw i obowiązków majątkowych tego podmiotu);

e) wykreślić instytucję pożyczkową z rejestru instytucji pożyczkowych, a jeżeli jest wpisana jednocześnie do rejestru pośredników kredytowych – także z tego rejestru.

Nałożenie powyżej wymienionych sankcji następuje w drodze decyzji administracyjnej, przy czym decyzje administracyjne w  sprawach, o których mowa w art. 59 di ust. 1 pkt 3-5, są natychmiast wykonalne.

W odniesieniu do instytucji pożyczkowych celem nadzoru sprawowanego przez KNF jest czuwanie nad zgodnością działalności tych przedsiębiorstw z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim oraz egzekwowanie obowiązków, które zostały na instytucje pożyczkowe nałożone w związku z udzielaniem kredytów konsumenckich. Przepisy ustawy antylichwiarskiej mają przeciwdziałać nadużyciom związanym z udzielaniem pożyczek na warunkach o charakterze lichwiarskim. Wprowadzone zmiany należy ocenić pozytywnie, w szczególności w zakresie zapewnienia konsumentom należytej ochrony przed nieuczciwymi działaniami pożyczkodawców.