/ Banki nie mogą żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym wynagrodzenia za korzystanie z kapitału – korzystny dla Frankowiczów wyrok TSUE z dnia 15 czerwca 2023 r.
W dniu 15 czerwca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-520/21, w którym odpowiedział na pytanie prejudycjalne zadane przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie. Pytanie warszawskiego sądu dotyczyło zarówno roszczeń Frankowiczów przeciwko bankom o świadczenia dodatkowe, w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia, z tego tytułu, że zostali czasowo pozbawieni możliwości korzystania ze swoich pieniędzy, jak również roszczeń banków przeciwko Frankowiczom o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Na wyrok TSUE w tej sprawie czekało wielu kredytobiorców, zarówno tych, którzy nie zdecydowali się jeszcze pozwać banku z uwagi na możliwość wytoczenia przez bank powództwa o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału jak i tych, przeciwko którym został już złożony pozew z żądaniem zapłaty.
Treść pytania skierowanego do TSUE
Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie zapytał TSUE:
Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich , a także zasady skuteczności, pewności prawa i proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank – kapitału kredytu, konsument – rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia) z tytułu tego, że:
1. spełniający świadczenie pieniężne (bank) został czasowo pozbawiony możliwości korzystania ze swoich pieniędzy, przez co utracił możliwość zainwestowania ich i osiągnięcia dzięki temu korzyści,
2. spełniający świadczenie pieniężne poniósł koszty obsługi umowy kredytu i przekazania pieniędzy drugiej stronie,
3. otrzymujący świadczenie pieniężne (kredytobiorca) odniósł korzyść polegającą na tym, że mógł czasowo korzystać z cudzych pieniędzy, w tym mógł je zainwestować i dzięki temu uzyskać korzyści,
4. otrzymujący świadczenie pieniężne czasowo miał możliwość korzystania z cudzych pieniędzy nieodpłatnie, co byłoby niemożliwe w warunkach rynkowych,
5. wartość nabywcza pieniędzy spadła na skutek upływu czasu, co oznacza realną stratę dla spełniającego świadczenie pieniężne,
6. czasowe udostępnienie pieniędzy do korzystania może zostać potraktowane jako spełnienie usługi, za którą spełniający świadczenie pieniężne nie otrzymał wynagrodzenia?
Warto przypomnieć, że w tej sprawie dnia 16 lutego 2023 r. Rzecznik Generalny TSUE przedstawił opinię, zgodnie z którą banki nie mają prawa do roszczenia pieniężnego wykraczającego ponad zwrot pożyczonego kredytobiorcy kapitału oraz ewentualnych odsetek ustawowych za opóźnienie jego zwrotu po doręczeniu wezwania do zapłaty. Odmiennie, w ocenie Rzecznika Generalnego, kształtuje się sytuacja kredytobiorców, którzy po uznaniu umowy kredytu hipotecznego za nieważną ze względu na nieuczciwe warunki mogą – oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych na podstawie tej umowy oraz zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty – domagać się od banku także dodatkowych świadczeń.
Co orzekł Trybunał?
W wyroku wydanym dnia 15 czerwca 2023 r. Trybunał podzielił pogląd przedstawiony wcześniej w tej sprawie przez Rzecznika Generalnego wskazując, iż prawo Unii Europejskiej nie stoi na przeszkodzie temu, by w przypadku uznania umowy kredytu hipotecznego zawierającej nieuczciwe warunki za nieważną, konsumenci żądali od banku rekompensaty wykraczającej poza zwrot zapłaconych rat miesięcznych. Prawo to stoi natomiast na przeszkodzie temu, by banki dochodziły podobnych roszczeń względem konsumentów.
Trybunał stwierdził, że Dyrektywa 93/13 nie reguluje bezpośrednio skutków nieważności umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem po usunięciu nieuczciwych warunków. Określenie skutków, jakie pociąga za sobą takie stwierdzenie należy do państw członkowskich, przy czym ustanowione przez nie w tym względzie przepisy powinny być zgodne z prawem Unii, a w szczególności z celami tej dyrektywy. Trybunał sprecyzował, że owa zgodność zależy od tego, czy przepisy krajowe, po pierwsze, pozwalają na przywrócenie pod względem prawnym i faktycznym sytuacji konsumenta, w której znajdowałby się on w braku umowy uznanej za nieważną, a po drugie, nie zagrażają realizacji odstraszającego skutku określonego w dyrektywie.
Zdaniem Trybunału nie wydaje się, by możliwość dochodzenia przez konsumenta względem banku roszczeń wykraczających poza zwrot miesięcznych rat podważała wskazane cele. W szczególności możliwość ta może przyczynić się do zniechęcenia przedsiębiorców do włączania nieuczciwych warunków do umów zawieranych z konsumentami, ponieważ włączenie takich warunków, pociągających za sobą nieważność umowy, mogłoby rodzić konsekwencje finansowe wykraczające poza zwrot kwot zapłaconych przez konsumenta i poza zapłatę, w danym przypadku, odsetek za zwłokę. Niemniej do sądu odsyłającego należy dokonanie oceny w świetle wszystkich okoliczności sporu, czy uwzględnienie tego rodzaju roszczeń konsumenta jest zgodne z zasadą proporcjonalności.
Trybunał wskazał równocześnie, że ta sama dyrektywa stoi na przeszkodzie temu, by bank miał prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot wypłaconego kapitału oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę. Przyznanie takiego prawa przyczyniłoby się do wyeliminowania efektu odstraszającego wywieranego na przedsiębiorców. Jednocześnie, skuteczność ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę byłaby zagrożona, gdyby byli oni narażeni, w związku z powoływaniem się na swoje prawa wynikające z dyrektywy, na ryzyko zapłaty takiej rekompensaty. Taka wykładnia groziłaby stworzeniem sytuacji, w których bardziej korzystne dla konsumentów byłoby raczej kontynuowanie wykonania umowy zawierającej nieuczciwy warunek niż skorzystanie z praw, które wywodzą oni ze wspomnianej dyrektywy.
Ponadto Trybunał stwierdził, że podnoszony przez instytucje finansowe argument dotyczący stabilności rynków finansowych nie ma znaczenia w ramach wykładni dyrektywy, która ma na celu ochronę konsumentów. Przedsiębiorcy nie mogą obchodzić celów realizowanych przez dyrektywę ze względu na zachowanie stabilności rynków finansowych. Do instytucji bankowych należy bowiem organizacja działalności w sposób zgodny z tą dyrektywą.
Doniosłość zapadłego orzeczenia
Orzeczenie TSUE, w świetle którego banki nie mają podstaw prawnych do żądania od konsumentów dodatkowych świadczeń w związku z uznaniem umowy kredytu hipotecznego za nieważną, jest niezwykle ważne dla kształtującej się w tym zakresie praktyki orzeczniczej polskich sądów. Niepewność w tym zakresie dotychczas powstrzymywała wielu kredytobiorców przed wystąpieniem na drogę sądową z roszczeniami przeciwko bankom. Orzeczenie to może mieć również pozytywny wpływ na szybkość prowadzonych postępowań dotyczących umów kredytów hipotecznych udzielonych we frankach szwajcarskich.
Chcesz spłacić tylko kapitał swojego kredytu? Chcesz odzyskać koszty kredytu, takie jak ubezpieczenie niskiego wkładu, ubezpieczenie pomostowe, odsetki i prowizje? Interesuje Cię odzyskanie nienależnie pobranych przez bank środków wynikających z niedozwolonych klauzul umownych dotyczących przeliczania rat kredytów z CHF na PLN po kursie sprzedaży CHF banku? Nasza Kancelaria analizuje sprawy klientów, którzy zgłaszają się do Nas z powyższymi problemami. Posiadamy sprawdzone i skuteczne sposoby na walkę z bankami i ich prawnikami. Skutecznie walczymy o prawa Frankowiczów – patrz pomoc Frankowiczom. Zawodowo zajmujemy się takimi sprawami, ciesząc się zaufaniem i satysfakcją naszych Klientów.
Zapraszamy do kontaktu z Nami!
