/ Nieuzasadniony wpis na listę dłużników a naruszenie dóbr osobistych

Nie spłacając terminowo zaciągniętych zobowiązań finansowych zarówno konsumenci jak i przedsiębiorcy narażają się na zamieszczenie ich danych na liście nierzetelnych dłużników. Zamieszczenie wpisu o nieterminowej spłacie zobowiązań finansowych przez daną osobę może skutecznie pozbawić ją możliwości ubiegania się o dodatkowe środki pieniężne. Co jednak w sytuacji, gdy nie jesteśmy zadłużeni czy też terminowo spłacamy zobowiązania finansowe, a pomimo tego zostaliśmy niesłusznie wpisani na listę dłużników? Czy nieuzasadniony wpis na listę niesolidnych dłużników narusza nasze dobra osobiste? Co możemy zrobić w sytuacji nieusprawiedliwionego wpisu naszych danych w rejestrze dłużników? Na powyższe pytania odpowiadamy w niniejszym artykule.

Dobra osobiste w Kodeksie cywilnym

W Kodeksie cywilnym nie znajdziemy definicji dóbr osobistych. Powszechnie przyjmuje się jednak, że dobra osobiste to wartości niematerialne, ściśle związane z osobą ludzką (a także poprzez odesłanie z art. 43 Kodeksu cywilnego z osobą prawną). Przyjmuje się, że są to pewne ogólnospołecznie uznane wartości, które dotyczą integralności cielesnej i psychicznej człowieka. Wartości te są na tyle istotne, że podlegają ochronie prawnej.

Również w orzecznictwie sądów powszechnych wskazuje się, że:

Dobra osobiste ujmowane są w kategoriach obiektywnych jako pewne wartości niemajątkowe ściśle związane z osobowością człowieka, obejmujące fizyczną i psychiczną integralność jednostki, jej indywidualność oraz godność i pozycję społeczną. Wartości te stanowią przesłankę samorealizacji osoby ludzkiej. Naturę i granice poszczególnych dóbr osobistych wyznaczają przeważające w danym społeczeństwie zapatrywania prawne, moralne i obyczajowe. Nie wszystkie “wartości idealne” stanowią dobra osobiste jednostki, a jedynie te, które porządek prawny za takie uznaje. Źródłem dóbr osobistych, których przykładowy katalog wskazany został w art. 23 k.c., jest godnościowa koncepcja jednostki i wynikająca stąd jej podmiotowość i autonomia (art. 30 Konstytucji RP) (wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 20 grudnia 2019 r., sygn. akt I C 449/19).

Kodeks cywilny wymienia przykładowe wartości uznawane za dobra osobiste takie jak: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania czy twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Katalog zawarty w art. 23 Kodeksu cywilnego jest jednak jedynie przykładowym wyliczeniem i nie ma charakteru zamkniętego tzn. zalicza się do niego nie tylko te wartości wymienione w Kodeksie cywilnym, ale także każde inne dobra, które można zakwalifikować jako dobra osobiste.

Dobra osobiste pozostają pod ochroną prawa cywilnego i to niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. W myśl art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego osoba, której dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym, bezprawnym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie, gdy doszło już do naruszenia, osoba ta może także żądać, aby osoba, która naruszyła jego dobro, usunęła skutki tego naruszenia, w szczególności aby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Osoba, która poniosła szkodę majątkową na skutek naruszenia jej dóbr osobistych (np. nieuzasadnionego zamieszczenia jej danych osobowych na liście nierzetelnych dłużników) może żądać jej naprawienia także na zasadach ogólnych (tj. poprzez zapłatę odszkodowania).

Z uwagi na treść art. 43 Kodeksu cywilnego przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.

Podkreślenia wymaga jednak, że sprawca naruszenia dobra osobistego będzie zwolniony od odpowiedzialności w sytuacji, gdy jego działanie nie nosiło cech bezprawności. Jeśli więc dane działanie będzie zgodne z prawem, wtedy do naruszenia dóbr osobistych nie dojdzie, przy czym Kodeks cywilny przewiduje zasadę domniemania bezprawności i to pozwany w procesie o ochronę dóbr osobistych ma obowiązek wykazania istnienia okoliczności usprawiedliwiających to działanie, a więc wyłączających bezprawność.

Rejestry dłużników

Biuro Informacji Gospodarczej, bo tak brzmi pełna nazwa BIG, jest instytucją, która przechowuje i udostępnia informacje o osobach zadłużonych. W przeciwieństwie do Biura Informacji Kredytowej (w skrócie BIK), który jest jedynym takim zbiorem w Polsce, na BIG składa się nie jedno a kilka Biur Informacji Gospodarczej, wśród których jako najpopularniejsze należy wskazać: Krajowy Rejestr Długów (KRD), InfoMonitor czy Europejski Rejestr Informacji Finansowej (ERIF).

Warto zaznaczyć, że Biuro Informacji Gospodarczej jest jedynie administratorem danych, który nie modyfikuje ani w żaden inny sposób nie ingeruje w dane przekazywane mu przez wierzycieli. Przekazanie informacji do Biura Informacji Gospodarczej nie wymaga przy tym wykazania przez wierzyciela bezsporności zobowiązania ani przedstawienia tytułu wykonawczego obejmującego zgłaszane zobowiązanie. Biuro nie jest również zobowiązane do badania zasadności roszczenia zgłaszanego przez wierzyciela.

Jeżeli wierzyciel niesłusznie wpisze nasze dane do BIG, wówczas w celu usunięcia takich nieprawdziwych informacji należy się niezwłocznie skontaktować z podmiotem, który zamieścił takie dane. Dodatkowo, warto również zgłosić taki przypadek w Biurze Informacji Gospodarczej InfoMonitor. Usuwanie nieprawdziwych informacji z BIG stanowi jednak dosyć długi proces, ponieważ BIG ma obowiązek skontaktować się z wierzycielem, który dokonał kwestionowanego wpisu, a ten ma za zadanie okazać dokumenty potwierdzające jego decyzję. W przypadku uzyskania uzasadnionej informacji o nieaktualności, nieprawdziwości lub niekompletności tych danych, BIG aktualizuje informacje gospodarcze nie później niż w terminie 30 dni od dnia uzyskania ww. uzasadnionej informacji.

Naruszenie dóbr osobistych przez bezpodstawny wpis na listę dłużników

Dobre imię, cześć, reputacja i godność to jedne z najważniejszych dóbr osobistych każdego człowieka. Liczne potwierdzenia powyższego znajdujemy w wyrokach zarówno sądów powszechnych jak i Sądu Najwyższego. Dla przykładu warto przytoczyć fragment z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1971 r., II CR 455/71, w którym Sąd Najwyższy wskazał, iż:

(…) cześć, dobre imię i dobra sława człowieka są pojęciami obejmującymi wszystkie dziedziny życia osobistego, zawodowego i społecznego, naruszenie czci więc może nastąpić zarówno przez pomówienie o ujemne postępowanie w życiu osobistym i rodzinnym, jak i przez zarzucenie niewłaściwego postępowania w życiu zawodowym, naruszające dobre imię danej osoby i mogące narazić ją na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania zawodu lub innej działalności”.

Przyjmuje się, że naruszenie dobrego imienia, a więc zewnętrznego aspektu czci, polega na pomówieniu innej osoby o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej albo narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego zawodu, stanowiska lub rodzaju działalności. Z kolei godność osobista konkretyzuje się w poczuciu własnej wartości jednostki i oczekiwaniu szacunku ze strony innych ludzi, zaś jej naruszenie określane jest jako zniewaga (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1980 r., IV CR 182/80).

Wpis na listę dłużników, który narusza dobre imię dłużnika, może w okolicznościach konkretnej sprawy stanowić o naruszeniu dóbr osobistych. Aby móc mówić o naruszeniu dóbr osobistych koniecznie musi wystąpić element bezprawności takiego działania. Możliwość uznania wpisu na listę dłużników za bezprawny, uzależniona będzie z kolei od ustalenia, czy wpis został dokonany zgodnie z przepisami prawa, czy też nie.

Wpisanie danych dotyczących konkretnej osoby oraz rzekomego zadłużenia na listę dłużników w sytuacji, gdy nie było ku temu żadnych podstaw np. z uwagi na nieistnienie zobowiązania, niewątpliwie będzie działaniem bezprawnym.

Jako przykład uznania nieuzasadnionego wpisu na listę dłużników za naruszenie dóbr osobistych w postaci dobrego imienia, wiarygodności i rzetelności można wskazać wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sądu z dnia 20 grudnia 2019 r., w którym Sąd stanął na stanowisku, zgodnie z którym:

W ocenie Sądu na skutek działania strony pozwanej doszło do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci dobrego imienia, jego wiarygodności i rzetelności, w następstwie umieszczenia wpisu w Krajowym Rejestrze Dłużników. Niewątpliwie w przedmiotowej sprawie upowszechnienie informacji w (…), z których wynika, że dany przedsiębiorca jest nierzetelny, bowiem nie zaspokaja wierzytelności i to tych mających charakter bezsporny, naruszyło dobre imię powoda. Należy podkreślić, że powód na kilka miesięcy przed złożeniem przez pozwaną wniosku o umieszczenie wpisu w rejestrze, informował, że nigdy nie zawierał umowy, której przedmiotem były zlecenia transportowe, a także by stroną jakiejkolwiek umowy była strona pozwana. Dodatkowo notyfikował, iż zawiadomił Policję o możliwości popełnienia przestępstwa na jego szkodę, a polegającego na posługiwaniu się jego danymi osobowymi.

Inny trafny przykład może stanowić wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 października 2020 r., sygn. V ACa 301/20, w którym Sąd uznał, iż:

Pozwany wykorzystał posiadane przez siebie informacje, nie upewnił się czy są aktualne i udostępnił je osobie trzeciej nie mając z nią żadnej umowy, a zatem takie działanie nie może zasługiwać na aprobatę. Działania te uznać należało za zawinione, bowiem jako profesjonalny podmiot pozwany winien działać w ramach swoich uprawnień, rzetelnie, gdy tymczasem jak wskazano wyżej, z Agencją (…) sp. z o.o. pozwanego nie łączyły żadne umowy, a mimo to pozwany przesłał temu podmiotowi nieaktualną informację o zadłużeniu powoda chcąc pozyskać klienta. Nie budzi wątpliwości, iż przedstawienie takiej informacji miało znaczenie dla oceny powoda jako rzetelnego przedsiębiorcy, naraziło powoda na utratę zaufania skutkującego naruszeniem jego dobra osobistego.

Co zrobić, gdy naruszono dobra osobiste

W przypadku uznania, że dobra osobiste zostały bezprawnie naruszone, możemy podjąć obronę na kilka różnych sposobów, m.in. kierując do podmiotu naruszającego żądanie:

• zaniechania bezprawnego działania,
• dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków bezprawnego działania, w szczególności poprzez złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
• zadośćuczynienia pieniężnego,
• zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny,
• naprawienia szkody na zasadach ogólnych (poprzez zapłatę zadośćuczynienia).

Nasza Kancelaria Antywindykacyjna specjalizuje się w sprawach związanych z ochroną dóbr osobistych zarówno osób fizycznych jak i prawnych. Oferujemy szeroki zakres usług w tego typu sprawach, pełen profesjonalizm i skuteczność, poparte dużym doświadczeniem. Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w zakresie ochrony dóbr osobistych, zapraszamy do współpracy.