/ W jaki sposób podjąć obronę przed zadłużeniem stwierdzonym wekslem in blanco?
Instytucje finansowe nadal chętnie korzystają z zabezpieczenia spłaty udzielonej pożyczki czy kredytu za pomocą weksla. Podstawę wielu pozwów składanych do sądów przez firmy pożyczkowe stanowią zadłużenia dłużników zabezpieczone na rzecz wierzycieli wekslami in blanco. Postępowanie, w którym wierzyciel dochodzi roszczenia zabezpieczonego wekslem in blanco niejednokrotnie toczy się szybciej i sprawniej w porównaniu do spraw pożyczkowych, w których brak zabezpieczenia długu. Na co zwrócić uwagę przy zaciąganiu zobowiązania, które ma zostać zabezpieczone poprzez wystawienie weksla? Co należy zrobić, kiedy pożyczkodawca dochodzi przed sądem zapłaty długu stwierdzonego wekslem in blanco? Na powyższe pytania postaramy się udzielić odpowiedzi w niniejszym artykule.
Czym jest weksel in blanco?
Weksel jest papierem wartościowym, za pomocą którego można zabezpieczyć wierzytelność np. wynikającą z umowy pożyczki. Wystawca weksla (czyli pożyczkobiorca) poprzez jego podpisanie zobowiązuje się do zapłaty w wyznaczonym terminie określonej kwoty na rzecz wierzyciela wekslowego (pożyczkodawcy). Weksel in blanco stanowi szczególny rodzaj weksla, na którym w momencie podpisania go przez wystawcę brakuje co najmniej jednego elementu. Najczęściej brakującym elementem jest suma wekslowa. Dzieje się tak dlatego, że w momencie podpisywania weksla nie jesteśmy jeszcze w stanie dokładnie określić sumy należności do zapłaty.
W praktyce dopiero wskutek wypowiedzenia umowy pożyczki i postawienia w stan wymagalności całej pozostałej do spłaty kwoty zadłużenia pożyczkodawca, czyli wierzyciel wekslowy, wypełnia weksel poprzez wpisanie jako sumy wekslowej kwoty, która pozostała do spłaty z tytułu zaciągniętego a niespłaconego przez pożyczkobiorcę zobowiązania.
Na co pożyczkobiorca powinien zwrócić uwagę zaciągając zobowiązanie zabezpieczone wekslem?
Zaciągając zobowiązanie, które ma zostać zabezpieczone wekslem in blanco należy zachować szczególną ostrożność. Istotną kwestią jest prawidłowe sformułowanie deklaracji wekslowej, której treść powinna odzwierciedlać ustalenia dokonane w tym zakresie pomiędzy pożyczkobiorcą a pożyczkodawcą. Deklaracja wekslowa zazwyczaj określa sytuacje, których zaistnienie będzie upoważniało pożyczkodawcę do wypełnienia weksla, a także tryb i terminy, których musi dochować wierzyciel wypełniając weksel.
Coraz częściej zdarza się, że pożyczkodawcy wykorzystując niewiedzę klientów świadomie nie wystawiają deklaracji wekslowej i następnie wypełniają weksel wbrew wzajemnym ustaleniom stron. W takim przypadku bardzo trudno będzie nam się obronić przed tym, co wierzyciel faktycznie wskazał na wekslu. Deklaracja wekslowa stanowi więc przede wszystkim zabezpieczenie dla dłużnika i to on powinien dopilnować jej otrzymania od wierzyciela, najlepiej jeszcze przed podpisaniem weksla.
Pomimo faktu, że weksle wykorzystywane są jako forma zabezpieczenia wierzytelności, to wystawienie weksla niesie ze sobą również ryzyko oszustwa. Brakujące elementy weksla mogą zostać uzupełnione przez wierzyciela wekslowego fałszywie bądź też może on przekazać weksel innej osobie. „Puszczenie weksla w obieg” czy też “indosowanie weksla” przez wierzyciela wiąże się dla dłużnika z ogromnym ryzykiem. Osoba, na rzecz której wystawiliśmy weksel może przenieść przysługujące jej z tego tytułu prawa na inną osobę. Takie przeniesienie płatności jest stosunkowo proste do wykonania i niesie ze sobą ryzyko wypełnienie weksla in blanco przez pierwotnego wierzyciela na kwotę wyższą niż w rzeczywistości a następnie „puszczenia go w obieg”.
Aby uniknąć powyżej opisanej sytuacji nie wyrażajmy zgodny na umieszczenie przez wierzyciela na wystawionym przez nas wekslu klauzuli „na zlecenie” czy też „prawo indosowania”. Jeżeli w deklaracji wekslowej znajdzie się klauzula „nie na zlecenie”, czy „bez prawa indosowania”, wtedy mamy większą szansę uniknięcia sytuacji, w której wierzyciel zawyży kwotę, którą zobowiązaliśmy się zapłacić tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania.
Dochodzenie przed sądem roszczenia zabezpieczonego wekslem – co powinien zrobić dłużnik w celu podjęcia obrony?
Biorąc pod uwagę treść art. 485 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, stanowiącego dla sądu podstawę do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, w przypadku, gdy wierzyciel przedłożył wraz z pozwem oryginał weksla wystawionego bądź poręczonego przez dłużnika, poprzez podpisanie weksla in blanco niejako zapewniamy wierzycielowi szybkie i stosunkowo bezproblemowe dochodzenie roszczeń przed sądem.
Dlatego tak ważne staje się zgłoszenie przez dłużnika odpowiednich zarzutów we właściwym terminie wobec roszczenia dochodzonego przez wierzyciela.
W sytuacji, kiedy wierzyciel wypełnił weksel i wezwał nas do zapłaty sumy wekslowej w określonym terminie, czego jednak nie dokonaliśmy – kończy się etap windykacji polubownej i pożyczkodawca występuje z powództwem do sądu. Jeżeli sąd stwierdzi, że zachodzą podstawy do wydania nakazu zapłaty, wówczas wyda taki nakaz, który powinien nam zostać doręczony wraz z odpisem pozwu i załączników. Od dnia doręczenia nam nakazu zaczyna biec termin do podjęcia obrony i złożenia zarzutów/sprzeciwu od nakazu zapłaty.
Jeżeli w złożonym przez nas w odpowiednim terminie środku zaskarżenia podniesiemy zarzuty dotyczące stosunku podstawowego tj. odnoszące się do zawartej umowy pożyczki np. zarzut jej nieważności z powodu zawarcia w niej niedozwolonych postanowień umownych, wówczas spór przeniesie się z płaszczyzny stosunku wekslowego na płaszczyznę stosunku podstawowego łączącego strony, a sąd będzie zobowiązany do zbadania postanowień umowy pożyczki, którą miał zabezpieczać weksel.
Warto także wskazać, że w sytuacji, kiedy zawieramy umowę pożyczki występując jako konsument zyskujemy szczególną ochronę.Nie tylko normy prawa Unii Europejskiej chronią konsumentów, ale także polski ustawodawca zapewnił szczególną ochronę tej grupy uczestników obrotu cywilnego jako słabszej strony stosunków zobowiązaniowych gwarantując im ochronę przed stosowaniem przez silniejszego przedsiębiorcę, profesjonalnie działającego w obrocie, postanowień kształtujących ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i wywierających szkodliwy wpływ na ich interesy.
Powyższe wynika zarówno z art. 76 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, zgodnie z którym władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jak i przepisów ustawowych. Zgodnie z prawem unijnym (szczególnie istotny w tej kwestii jest wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 13 września 2018 r. (C-176/17) , Sąd ma obowiązek zbadać z urzędu, czy w umowach z konsumentami nie występują niedozwolone klauzule umowne lub inne postanowienia naruszające prawa konsumentów, także w sytuacji, kiedy wierzyciel dochodzi roszczeń z weksla. Konieczność zapewnienia skutecznej ochrony konsumentom przewidzianej w regulacjach unijnych wymaga, aby sąd z urzędu każdorazowo weryfikował, czy weksel stanowił zabezpieczenie umowy kredytu konsumenckiego oraz czy umowa nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych. W powyższym temacie wypowiedział się również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 2020 r. sygn. akt: I NSNc 22/20 opowiadając się po stronie konsumentów.
Powyższe pozwala twierdzić, że pożyczkodawcy będą stopniowo rezygnować z formy zabezpieczenia wierzytelności jaką jest weksel. Weksel w obrocie konsumenckim przestaje bowiem być postrzegany jako środek, dzięki któremu w najszybszy sposób wierzyciel może uzyskać zaspokojenie swojego roszczenia.
Konkludując, aby podjąć obronę w postępowaniu sądowym z weksla, należy zgłosić odpowiednie zarzuty we właściwym terminie. Jeżeli otrzymałeś od wierzyciela wezwanie do wykupu weksla czy też w sądzie toczy się przeciwko Tobie postępowanie o zapłatę roszczenia zabezpieczonego wekslem, a nie jesteś pewny jakie zarzuty należy podnieść w celu skutecznej obrony – zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią, zapewniamy pomoc dla zadłużonych w sporze z wierzycielem!
