/ Odpowiedzialność banku za kradzież pieniędzy z konta klienta

W dzisiejszych czasach bankowość internetowa prężnie rozwija się nie tylko pod względem liczby użytkowników, ale również funkcjonalności oraz oferowanych klientom produktów. Wzrost popularności korzystania z usług bankowości cyfrowej, oprócz wielu udogodnień, wiąże się również z rosnącą liczbą przestępstw w cyberprzestrzeni. Zjawisko kradzieży i oszust związanych z rachunkami bankowymi z roku na rok narasta, a metody stosowane przez przestępców nieustannie się zmieniają. Kradzież pieniędzy z rachunku bankowego niejednokrotnie prowadzi do utraty oszczędności życia, a konsumentom wciąż brakuje odpowiedniej wiedzy o tym jak bronić się przed pułapkami oszustów, a także jakie prawa przysługują im w sytuacji, gdy dojdzie do kradzieży zgromadzonych przez nich środków z rachunku bankowego. W niniejszym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie, co zrobić w sytuacji, gdy padliśmy ofiarą kradzieży środków z konta bankowego, jaką odpowiedzialność ponosi wówczas bank oraz czy istnieje możliwość dochodzenia zwrotu swoich należności od banku? Zapraszamy do lektury!

Spis treści:

1. Kradzież środków z rachunku bankowego a wyłudzenie
2. Reklamacja do banku
3. Zasady odpowiedzialności banku
4. Odpowiedzialność płatnika za nieautoryzowaną transakcję
5. Odrzucenie reklamacji i proces przeciwko bankowi

Kradzież środków z rachunku bankowego a wyłudzenie

Na wstępie warto wskazać różnice istniejące pomiędzy kradzieżą środków z rachunku bankowego a wyłudzeniem, polegającym na zaciąganiu przez oszusta dodatkowych zobowiązań w imieniu klienta banku.

Przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, która ma kluczowe znaczenie dla omawianego zagadnienia, mają zastosowanie jedynie do transferu środków pieniężnych z rachunku pokrzywdzonego na konto innej osoby. Nie stosuje się ich natomiast do czynności takich jak wystąpienie z wnioskiem o udzielenie kredytu/pożyczki, podwyższenie limitu kredytowego czy skorzystanie z innych produktów oferowanych przez bank. W sytuacji, gdy wykonano transakcję płatniczą z wcześniej zaciągniętego przez oszusta kredytu, to bank będzie obciążony ciężarem udowodnienia, że umowa kredytu została zawarta z prawowitym właścicielem rachunku bankowego. Fakt złożenia przez jedną ze stron oświadczenia za pomocą środków komunikacji elektronicznej w żaden sposób nie zwalnia banku z obowiązku wykazania, że istotnie między stronami doszło do zawarcia umowy określonej treści.

Reklamacja do banku

Jeśli padliśmy ofiarą kradzieży środków z rachunku bankowego, w pierwszej kolejności powinniśmy zgłosić ten fakt instytucji finansowej prowadzącej nasz rachunek bankowy, składając reklamację. Najlepiej jak najszybciej poinformować o zaistniałej sytuacji naszego dostawcę usług płatniczych, jak również zastrzec kartę/zablokować rachunek płatniczy i zmienić dane do logowania. Szybkie podjęcie wskazanych działań uniemożliwi oszustom wykonywanie kolejnych nieautoryzowanych transakcji. Jak tylko poinformujemy bank sprawę należy również zgłosić na policję.

Niestety banki często negatywnie rozpatrują złożoną w tego rodzaju sprawie reklamację podnosząc, że konsument powinien dochodzić swoich roszczeń od osoby lub podmiotu, który dopuścił się kradzieży. W praktyce jest to zazwyczaj niemożliwe dla konsumenta z uwagi na brak środków umożliwiających wykrycie sprawcy przestępstwa. Z pomocą konsumentowi przychodzą regulacje ustawy o usługach płatniczych oraz stale poszerzające się orzecznictwo, dotyczące odpowiedzialności banku w przypadku nieautoryzowanych transakcji płatniczych.  

Zasady odpowiedzialności banku

Banki odpowiadają za tzw. nieautoryzowane transakcje płatnicze na zasadach określonych w art. 46 ustawy o transakcjach płatniczych.

Jak czytamy w art. 40 ust. 1 powołanej ustawy transakcję płatniczą uważa się za autoryzowaną, jeżeli płatnik wyraził zgodę na wykonanie transakcji płatniczej w sposób przewidziany w umowie między płatnikiem a jego dostawcą.

Gdy transakcja płatnicza jest dokonywana przez osobę trzecią (oszusta), który w sposób nieuprawniony uzyskał dostęp do konta bankowego, trudno mówić o skutecznym wyrażeniu zgody na dokonanie transakcji płatniczej. Transakcję płatniczą należy wówczas uznać za nieautoryzowaną – ze wszelkimi skutkami z tego wynikającymi, a w szczególności wynikającymi z art. 46 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych.

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ww. ustawy w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca płatnika niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwraca płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku gdy dostawca płatnika ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo, i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw. W przypadku gdy płatnik korzysta z rachunku płatniczego, dostawca płatnika przywraca obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza.

Dostawca usług płatniczych odpowiada za to, aby transakcje płatnicze odbywały się za zgodną i wiedzą właściciela instrumentu płatniczego jakim jest np. rachunek lub karta. Ciąży na nim również obowiązek zapewnienia ochrony środkom zgromadzonym na rachunku bankowym. Niedopełnienie powyższych obowiązków przez bank skutkuje koniecznością zwrotu konsumentowi kwoty nieautoryzowanej transakcji najpóźniej do końca następnego dnia roboczego po stwierdzenia braku jej autoryzacji.

Ustawodawca przewidział wyjątki zwalniające bank z odpowiedzialności, mianowicie bank nie będzie zobowiązany zwrócić klientowi skradzionych środków, gdy:

• dostawca usług płatniczych ma uzasadnione podejrzenie, że konsument poprzez swoje zgłoszenie i żądanie zwrotu kwoty transakcji, którą autoryzował, próbuje dokonać oszustwa, oraz zawiadomi o tym organy ścigania, bądź
• zgłoszenie nieautoryzowanej transakcji nastąpiło po upływie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego.

Odpowiedzialność płatnika za nieautoryzowaną transakcję

Warto wiedzieć, że Bank może również wykazać, iż oszuści uzyskali dostęp do rachunku w wyniku rażącego niedbalstwa jego posiadacza, co z kolei może skutkować żądaniem banku skierowanym do Klienta o zwrot wypłaconej mu uprzednio kwoty nieautoryzowanej transakcji. Po otrzymaniu odmowy, bank może dochodzić swoich roszczeń także na drodze sądowej. Podstawą prawną dla takiego działania banku jest ust. 3 art. 46 ustawy o usługach płatniczych, zgodnie z którym płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze w pełnej wysokości, jeżeli doprowadził do nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa.

W orzecznictwie sądowym podkreśla się, iż:

„Rażące niedbalstwo, o którym mowa między innymi w art. 45 ust. 2 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych jest kwalifikowaną postacią winy nieumyślnej. Oznacza zatem wyższy jej stopień niż w przypadku zwykłego niedbalstwa, leżący już bardzo blisko winy umyślnej. Wykładnia pojęcia rażącego niedbalstwa powinna uwzględniać kwalifikowaną postać braku zwykłej staranności w przewidywaniu skutków. Konieczne jest zatem stwierdzenie, że podmiot, któremu taką postać winy chce się przypisać, zaniedbał takiej czynności zachowującej chronione dobro przed zajściem zdarzenia powodującego szkodę, której niedopełnienie byłoby czymś absolutnie oczywistym w świetle doświadczenia życiowego dostępnego każdemu przeciętnemu uczestnikowi obrotu prawnego i w sposób wprost dla każdego przewidywalny mogło doprowadzić do powstania szkody. Rażące niedbalstwo zachodzi bowiem tylko wtedy, gdy stopień naganności postępowania drastycznie odbiega od modelu właściwego w danych warunkach zachowania się dłużnika.” (wyrok Sądu Rejonowego Łódź-Śródmieście z dnia 7 września 2017 r. (sygn. akt: I C 249/16).

Będąc ofiarą podstępnych metod stosowanych przez oszustów trudno jednak dopuścić się jednocześnie rażącego niedbalstwa. W praktyce zatem w sytuacji, w której płatnik zaprzecza, że dokonał autoryzacji danej transakcji i wskazuje, że np. padł ofiarą oszustwa, ocena, czy zachowanie płatnika cechowało się rażącym niedbalstwem, wymaga przeprowadzenia rzetelnej i wnikliwej analizy okoliczności konkretnej sprawy.

Rzecznik Finansowy stoi na stanowisku, że obowiązek banku dotyczący zwrotu środków skradzionych w wyniku nieautoryzowanej transakcji ma co do zasady charakter bezwarunkowy. Zwrot powinien nastąpić zaraz po wykryciu takiej transakcji, natomiast ustalenie zasad ewentualnej odpowiedzialności posiadacza rachunku za transakcję następuje dopiero po zwrocie środków. Rzecznik finansowy podkreśla, że dostawca usług płatniczych, aby ustalić współodpowiedzialność klienta za nieautoryzowaną transakcję, powinien wytoczyć przeciwko klientowi powództwo o zapłatę.

Odrzucenie reklamacji i proces przeciwko bankowi

Jak już zostało wskazane, banki często nie uznają reklamacji klientów, odmawiając zwrotu skradzionych środków. Odrzucenie reklamacji przez bank nie powoduje jednak, że konsument zostaje pozbawiony innych możliwości działania zmierzających do odzyskania pieniędzy. W sytuacji, gdy bank nie uznaje swojej odpowiedzialności i odmawia zwrotu środków, powinniśmy skierować sprawę do rozstrzygnięcia przez sąd, wnosząc powództwo o zapłatę przeciwko bankowi.

Należy podkreślić, że każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnej oceny, jednak istnieją spore szanse na odzyskanie skradzionych pieniędzy od banku na drodze sądowej. W procesie to bank będzie bowiem ponosił ciężar udowodnienia, że miała miejsce autoryzowana transakcja płatnicza. W myśl art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe bank dokłada szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych, wobec czego spoczywa na nim obowiązek wdrożenia odpowiednich systemów zapobiegających oszustwom bankowym.

Jeżeli jesteś ofiarą cyberprzestępstwa i bank odmówił zwrotu skradzionych środków – zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią! Posiadamy wieloletnie doświadczenie w ochronie praw klientów instytucji finansowych. Reprezentując konsumentów w sporach z bankami zapewniamy kompleksowe wsparcie na wszystkich etapach postępowania, począwszy od bezpłatnej analizy sprawy aż do wydania prawomocnego wyroku.