/ Postępowanie z udziałem konsumentów – nowe postępowanie odrębne od 1 lipca 2023 r.

1 lipca 2023 r. weszły w życie przepisy wprowadzające do Kodeksu postępowania cywilnego nowy typ postępowania między przedsiębiorcą a konsumentem. Nowe postępowanie odrębne, uregulowane w przepisach art. 458¹⁴ – 458¹⁶, jest wynikiem wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Według ustawodawcy wprowadzenie nowego typu postępowania odrębnego ma stanowić odpowiedź na oczekiwania konsumentów w zakresie zwiększenia ochrony ich praw oraz zapewnić ochronę konsumentów zgodnie z aktualnymi ogólnoeuropejskimi standardami.

Zakres zastosowania nowych przepisów

Wspomniana nowelizacja wprowadza do Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie z udziałem konsumentów. Jest to nowy rodzaj postępowania odrębnego w ramach procesu, regulowany przez art. 458¹⁴ – 458¹⁶ KPC. Nowe regulacje mają służyć zwiększeniu ochrony prawnej konsumenta, poprzez ułatwienie mu dochodzenia i obrony swoich praw przeciwko przedsiębiorcom na drodze sądowej.

Jak czytamy w art. 458¹⁴ Kodeksu postępowania cywilnego, nowe przepisy mają zastosowanie do spraw dotyczących roszczeń konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz dotyczących roszczeń przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania. Nie będą więc dotyczyć tych spraw, w których konsument zastępowany jest na przykład przez organizację zajmującą się ochroną praw konsumentów. Warto zaznaczyć, że omawiane przepisy będą miały zastosowanie również w sytuacji, gdy przedsiębiorca będący stroną postępowania w trakcie procesu zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej – istotnym jest, aby działalność gospodarcza była prowadzona w momencie, w którym sprawa trafiła do sądu.

Nowość stanowi również możliwość wniesienia przez konsumenta powództwa przeciwko przedsiębiorcy do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania konsumenta – a nie jak dotychczas – ze względu na siedzibę przedsiębiorcy. Przepis ten nie będzie miał jednak zastosowania w sytuacji, gdy właściwość sądu jest wyłączna (np. przy powództwie o własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości). Jak czytamy w uzasadnieniu ustawy celem tej regulacji jest ułatwienie konsumentom realizacji prawa do sądu oraz likwidacja barier związanych z koniecznością ponoszenia kosztów prowadzenia sprawy przed sądem oddalonym od miejsca zamieszkania.

Obowiązki procesowe przedsiębiorcy

W świetle regulacji zawartej w art. 458¹⁵ Kodeksu postępowania cywilnego, przedsiębiorca występujący w roli powoda jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody już w pozwie, a będąc pozwanym – w odpowiedzi na pozew. Przepisy przewidują odpowiednie pouczenie przedsiębiorcy, który nie jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, o nowych obowiązkach w procesie.

Konsekwencje związane z uchybieniem powyższym wymogom mają być dotkliwe dla przedsiębiorcy i skutkować pominięciem spóźnionych twierdzeń i dowodów, chyba że uprawdopodobni on, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane przez przedsiębiorcę w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Według ustawodawcy nałożenie na przedsiębiorcę powyższych obowiązków ma przyczynić się do szybszego rozpoznawania spraw i wzmocnienia pozycji konsumenta jako strony sporu.

Obowiązek podjęcia przez przedsiębiorcę próby polubownego rozwiązania sporu

Na podstawie przepisu art. 458¹⁶ Kodeksu postępowania cywilnego sąd będzie miał możliwość obciążenia strony będącej przedsiębiorcą – niezależnie od wyniku sprawy – kosztami procesu w całości lub w części, a nawet podwyższenia ich maksymalnie dwukrotnie. Przepis ten daje sądowi możliwość obciążenia strony będącej przedsiębiorcą powyżej wskazanymi kosztami procesu, w sytuacji gdy zaniechała ona próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze, co doprowadziło do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.

Jak czytamy w uzasadnieniu ustawy nowelizującej wprowadzającej powyższy przepis, regulacja ta ma na celu promowanie dobrych praktyk w relacjach przedsiębiorca – konsument i wyeliminowanie sytuacji, w której nierzetelni przedsiębiorcy zmuszają konsumenta do występowania na drogę sądową celem realizacji przysługujących im praw.

Nowe przepisy wprowadzające postępowanie z udziałem konsumentów należy ocenić pozytywnie. Wzmacniają one pozycję konsumentów w sporach z przedsiębiorcami, w których z zasady między przedsiębiorcą a konsumentem istnieje faktyczna ekonomiczna dysproporcja na korzyść tego pierwszego.

Zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego, dotyczące postępowań z udziałem konsumentów, nie znajdują zastosowania do spraw wszczętych i niezakończonych przed wejściem w życie nowych przepisów, tj. przed dniem 1 lipca 2023 r.