/ Przedawnienie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne

Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą obarczony zostaje szeregiem różnych obowiązków, wśród których znajdują się także obowiązki związane z terminowym regulowaniem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, które przedsiębiorca powinien opłacać za siebie jak i za osoby, które zatrudnia. W przypadku, gdy przedsiębiorca nie opłaci składki we właściwym terminie albo w należytej wysokości, nie ma co liczyć na dobrą wolę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który prędzej czy później upomni się o należności składkowe. Niejednokrotnie o uregulowanie zaległych składek ZUS może się upomnieć nawet po wielu latach, domagając się spłaty zadłużenia bez względu na znaczny upływ czasu. Warto wówczas wiedzieć, że należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne ulegają przedawnieniu, dzięki czemu przedsiębiorca – podejmując odpowiednie czynności – może uniknąć konieczności ich spłaty.

Spis treści (kliknij aby szybko przejść):

1. Termin przedawnienia składek ZUS
2. Przykład
3. Czynności powodujące przerwanie lub zawieszenie biegu terminu przedawnienia składek
4. Co zrobić, gdy ZUS żąda zapłaty przedawnionych składek?

Termin przedawnienia składek ZUS

Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne należą do roszczeń o charakterze majątkowym i, tak jak większość tego rodzaju roszczeń cywilnoprawnych, ulegają one przedawnieniu wraz z upływem określonego czasu. Termin przedawnienia roszczeń z tytułu należności składkowych uregulowany został w art. 24 § 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Za datę wymagalności składek przyjmuje się dzień, w którym powinny one zostać opłacone do ZUS-u przez płatnika. Przedawnienie dotyczy nie tylko składek na ubezpieczenia społeczne, ale wszystkich należności z tytułu składek, do których zalicza także inne należności, takie jak np. odsetki za zwłokę, koszty upomnienia, koszty egzekucyjne czy dodatkową opłatę.

Warto jednak wiedzieć, że do końca 2011 r. termin przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne był 2 razy dłuższy niż obecnie i wynosił aż 10 lat. W związku z istotną zmianą terminu przedawnieniu pojawia się pytanie, jaki termin przedawnienia powinien zostać zastosowany do należności, które zaczęły się przedawniać przed zmianą (tj. przez 01.01.2012 r.), ale nie uległy jeszcze przedawnieniu z dniem 1 stycznia 2012 r.?

Z pomocą przychodzi przepis art. 27 ustawy z dnia 16 września 2011 roku o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców, zawierający przepis przejściowy, zgodnie z treścią którego do przedawnienia należności z  tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, których bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012  r., stosuje się nowe przepisy (a więc 5-letni termin przedawnienia), z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. Jeżeli jednak przedawnienie, które rozpoczęło swój bieg przed dniem 1  stycznia 2012  r. nastąpiłoby zgodnie z  przepisami dotychczasowymi (a więc z zastosowaniem 10-letniego terminu przedawnienia) wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

W praktyce powyższe oznacza, że wybór właściwego terminu przedawnienia – 5-letniego (liczonego od 1 stycznia 2012 roku) lub 10-letniego (liczonego od daty wymagalności składki) – zależy od tego, który z nich upłynie wcześniej. Każdorazowo należy więc obliczyć termin przedawnienia na podstawie obecnie oraz poprzednio obowiązujących przepisów i finalnie przyjąć korzystniejszy termin przedawnienia – czyli taki, który następuje wcześniej. Obliczając termin przedawnienia musimy uwzględnić również ewentualne zawieszenie czy też przerwanie biegu terminu przedawnienia.

Zobrazujmy na konkretnym przykładzie, jak wygląda zastosowanie powyższych przepisów w praktyce.

Przykład

Przedsiębiorca posiada zaległości z tytułu nieopłacania składek na ubezpieczenia społeczne za 2006 r., które stały się wymagalne dnia 10 marca 2006 r., tego dnia bowiem powinien je najpóźniej uregulować na rzecz ZUS-u. Stosując poprzednio obowiązujące przepisy, przewidujące 10-letni termin przedawnienia, zaległości te uległyby przedawnieniu z dniem 11 marca 2016 r. Obliczając z kolei termin przedawnienia z zastosowaniem aktualnie obowiązujących regulacji, okres przedawnienia w omawianym przypadku, liczony od dnia 1 stycznia 2012 r. przypadałby na dzień 2 stycznia 2017 r. Dla przedsiębiorcy korzystniejsze będzie więc zastosowanie przepisów poprzednio obowiązujących, wedle których jego zaległości składkowe uległy przedawnieniu dnia 16 marca 2016 r.

Warto również wskazać na treść § 12 ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w myśl którego składki opłacane przez płatnika w pierwszej kolejności przekazywane są na spłatę należności o najwcześniejszym terminie płatności, czyli najstarszej, co nie wyklucza przekazywanie ich na poczet zaległości przedawnionej. Przedsiębiorca posiadający profil na Platformie Usług Elektronicznych ZUS ma wgląd w salda wpłat oraz informacje na temat zaległości.

Czynności powodujące przerwanie lub zawieszenie biegu terminu przedawnienia składek

Wspomniana już ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych zawiera także regulacje dotyczące przerwania lub zawieszenia biegu omawianego przedawnienia należności składkowych. Zawieszenie wiąże się z tym, że do biegu terminu przedawnienia nie wlicza się pewnego okresu, a po tym okresie bieg zostaje wznowiony. Przerwanie biegu terminu przedawnienia oznacza z kolei, że po ustaniu okoliczności, która wywołała owe przerwanie terminu, przedawnienie zaczyna swój bieg na nowo, a więc od początku. Wystąpienie poniżej wymienionych sytuacji może więc znacznie wydłużyć termin przedawnienia zaległych składek.

Do przyczyn powodujących zawieszenie biegu przedawnienia ustawa zalicza m.in.:

– zawarcie umowy o odroczeniu płatności lub rozłożeniu na raty należności składkowych – termin przedawnienia nie biegnie wówczas od dnia podpisania umowy do dnia terminu płatności odroczonej należności lub dnia spłaty ostatniej raty;

– rozpoczęcie potrąceń ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład lub podjęcie przez pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony – termin przedawnienia nie biegnie wówczas od pierwszego dnia miesiąca, w którym powyższe czynności się rozpoczęły do ostatniego dnia miesiąca, w którym zakończono potrącenia, lub do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

– sytuację, w której wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd – wówczas zawieszenie biegu trwa do dnia, w którym orzeczenie sądu bądź decyzja innego organu się uprawomocni i nie może trwać dłużej niż 2 lata;

– wydanie decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia – od dnia wszczęcia postępowania do dnia uprawomocnienia się decyzji;

– zgon dłużnika – zawieszenie następuje od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, przy czym zawieszenie nie może trwać dłużej niż 2 lata.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia powoduje natomiast ogłoszenie upadłości dłużnika. Po przerwaniu bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu.

Pamiętać przy tym należy, że nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem. Po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane jednak tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

Co zrobić, gdy ZUS żąda zapłaty przedawnionych składek?

ZUS może dochodzić zapłaty należności składkowych bez względu na to, czy roszczenie się już przedawniło. W sytuacji, gdy opłacimy chociażby niewielką część przedawnionych składek, przyjmuje się, że tym samym wyraziliśmy zgodę na ponoszenie odpowiedzialności za dług – co jest bardzo istotne z uwagi na fakt, że uznając w ten sposób przedawnione roszczenie – pozbawiamy się możliwości skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia. Powyższe odnosi się nie tylko do niezapłaconych składek, lecz także świadczeń dodatkowych względem ZUS-u.

Jeżeli ZUS będzie domagał się opłacenia składek za okresy wcześniejsze niż sprzed 5 lat (o ile bieg przedawnienia nie został zawieszony lub przerwany), płatnik może odwołać się od takiej decyzji administracyjnej wzywającej do zapłaty przedawnionych należności. Odwołanie od otrzymanej decyzji wnosi się do sądu okręgowego, wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych, za pośrednictwem oddziału ZUS-u, który wydał skarżoną decyzję. Na wniesienie odwołania mamy 30 dni od dnia odebrania pisma z ZUS-u. W odwołaniu podnosimy zarzut przedawnienia roszczenia, wnosząc jednocześnie o uchylenie zaskarżonej decyzji. Sąd, stwierdziwszy przedawnienie dochodzonego przez ZUS roszczenia orzeknie, że składki są nienależne i uchyli wydaną decyzję, dzięki czemu płatnik nie będzie musiał regulować przedawnionego długu.

Jesteś osobą, której ZUS po wielu latach każe spłacać dawne długi? Wisi nad Tobą widmo egzekucji komorniczej z tytułu nieopłaconych w przeszłości składek na ubezpieczenia społeczne? Zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią! Pomagamy dłużnikom, w pierwszej kolejności analizując zasadności dochodzonych przez ZUS należności, aby następnie zająć się prowadzeniem sprawy sądowej, jeżeli dłużnicy zdecydują się wnieść odwołanie do sądu, skuteczne dochodząc ich praw na drodze sądowej. Zobacz też inne nasze wpisy np. Umorzenie długu w ZUS.