/ Rękojmia a gwarancja – najważniejsze różnice

W obrocie prawnym, zarówno producenci, jak i sprzedawcy zobowiązani są do ponoszenia odpowiedzialności za oferowane przez siebie produkty i usługi. Omawiane w niniejszym artykule instytucje w postaci rękojmi i gwarancji to dwie różne formy odpowiedzialności związane z zawarciem umowy kupna-sprzedaży i pomimo, że możemy z nich skorzystać w relatywnie podobnych sytuacjach, różnią się one pomiędzy sobą w kilku istotnych aspektach. Co więc odróżnia rękojmię od gwarancji i która z nich jest korzystniejsza dla kupującego? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.

Spis treści:

1. Rękojmia – co to takiego?
2. Gwarancja – podstawowe informacje
3. Rękojmia a gwarancja – najważniejsze różnice
4. Ile trwa gwarancja i rękojmia?
5. Odpowiedzialność za towar – gwarancja a rękojmia
6. Co jest korzystniejsze dla konsumenta: gwarancja czy rękojmia?

Rękojmia – co to takiego?

Zgodnie z regulacją art. 556-572 Kodeksu cywilnego poświęconą rękojmi, rękojmia to odpowiedzialność sprzedawcy w związku z ujawnioną wadą fizyczną lub wadą prawną sprzedanej rzeczy. Zasady dotyczące rękojmi przy sprzedaży znajdują zastosowanie również w przypadku stwierdzenia wady w wykonanym dziele (na podstawie umowy o dzieło), w obiektach budowlanych (na podstawie umowy o roboty budowlane) czy w wynajmowanym lokalu (na podstawie umowy najmu). Rękojmia przysługuje kupującemu z mocy samego prawa, obowiązuje od momentu zawarcia umowy i stwarza dla kupującego szereg uprawień w przypadku, gdy zakupiony przez niego towar okaże się wadliwy, czyli niezgodny z zawartą umową.

Z wadą fizyczną sprzedanej rzeczy będziemy mieli do czynienia w szczególności, gdy rzecz ta:

• nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
• nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
• została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Wada prawna wystąpi natomiast w sytuacji, gdy zakupiona rzecz będzie:

• stanowiła własnoś
• osoby trzeciej;
• obciążona prawem osoby trzeciej;
• obciążona ograniczeniem w korzystaniu lub rozporządzaniu, które wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.

W momencie stwierdzenia, że zakupiona rzecz jest wadliwa, nabywca ma prawo domagać się bezpłatnej naprawy, wymiany produktu na nowy czy też obniżenia bądź zwrotu uiszczonej ceny. To kupujący wybiera z której możliwości chce skorzystać, a jego wybór jest wiążący dla sprzedawcy. Jeżeli jednak okaże się, że naprawa lub wymiana rzeczy jest niemożliwa lub zbyt kosztowna, kupujący może żądać jedynie zwrotu ceny zakupionej rzeczy, czyli w rzeczywistości odstąpić od umowy. Warto jednak podkreślić, że zwrot ceny jest uprawnieniem przysługującym kupującemu w ostateczności, gdy sprzedawca nie może spełnić dwóch pozostałych możliwości.

W umowach zawieranych z konsumentami nie ma możliwości wyłączenia obowiązywania przepisów o rękojmi. Takie ograniczenie nie obowiązuje jednak w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami, którzy mogą zarówno ograniczyć jak i całkowicie wyłączyć stosowanie przepisów dotyczących rękojmi. Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi będzie jednak bezskuteczne, jeżeli sprzedawca podstępnie zataił wadę przed kupującym.

W tym miejscu warto przypomnieć, że od 1 stycznia 2021 r. przedsiębiorca, który zawiera umowę tylko pośrednio związaną z przedmiotem prowadzonej przez niego działalności, a w związku z którą to umową zostaje wystawiona faktura, w zakresie rękojmi korzysta z uprawnień przysługujących konsumentowi, a niektóre z bardziej rygorystycznych przepisów dotyczących stosunków pomiędzy przedsiębiorcami zostają wyłączone.

Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi jest ograniczona w czasie – odpowiada on za towar przez dwa lata od dnia wydania rzeczy konsumentowi. Na złożenie reklamacji konsument ma rok od chwili wykrycia wady w towarze. Jeśli konsument zgłosi wadę w ciągu roku, to domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała już w dniu nabycia rzeczy i kupujący nie musi wówczas udowadniać istnienia winy. Sprzedawca powinien rozpatrzyć złożoną przez kupującego reklamację w ciągu dwóch tygodni. Jeżeli we wskazanym terminie sprzedawca nie ustosunkuje się do złożonej reklamacji – jego bierność równoznaczna będzie z akceptacją stanowiska kupującego. Zaznaczyć trzeba, że sprzedawca nie będzie ponosił odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie rzeczy w chwili zawierania umowy.

Reklamować wadliwy towar kupujący może na podstawie paragonu, umowy czy faktury, ale także jako dowód zakupu może mu posłużyć równie skutecznie np. wydruk z karty płatniczej.

Gwarancja – podstawowe informacje

Gwarancja, w przeciwieństwie do rękojmi, nie obowiązuje z mocy samego prawa – stanowi zapewnienie producenta o jakości oferowanego przez niego towaru niezależnie od tego, czy występuje on jednocześnie w roli sprzedawcy. Aby posiadać gwarancję na dany towar producent musi nam jej udzielić, czy to w formie pisemnej czy np. w formie zapewnienia złożonego w reklamie. Warto podkreślić, że istnienie gwarancji zależy jedynie od jej dobrowolnego udzielenia przez producenta, żaden przepis prawa nie gwarantuje bowiem tej formy odpowiedzialności w stosunku do konkretnego produktu.

Formalnie gwarancja przyjmuje postać dokumentu, który określa czas obowiązywania gwarancji oraz warunki konieczne do jej uwzględnienia. Znajdują się w niej m.in. informacje takie jak nazwa i adres gwaranta lub jego przedstawiciela w kraju czy zasięg terytorialny ochrony gwarancyjnej. Producent, w związku z tym, że nie ma obowiązku udzielenia gwarancji, sam określa warunki swojej odpowiedzialności i zakres uprawnień przysługujących konsumentowi oraz termin jej obowiązywania.

Z uwagi na to, że gwarancji udziela producent rzeczy, a nie jej sprzedawca, w praktyce często dochodzi do sytuacji, w której sprzedawca, w stosunku do tej samej rzeczy, odpowiada na zasadach uregulowanej w Kodeksie cywilnym rękojmi, a producent jako gwarant – na podstawie udzielonej gwarancji. Powstaje więc sytuacja, w której konsument ma zapewnioną niejako podwójną ochronę.

Rękojmia a gwarancja – najważniejsze różnice

Jak już zostało wskazane na początku niniejszego artykułu, rękojmia i gwarancja to dwie formy odpowiedzialności za produkt w przypadku wystąpienia wady. Instytucje te, choć podobne, nie są tożsame, dzięki czemu porównując je można wskazać kilka istotnych różnic:

1) pierwszą i w istocie najważniejszą różnicą pomiędzy gwarancją a rękojmią jest źródło ich pochodzenia – rękojmia bowiem wynika wprost z przepisów Kodeksu cywilnego, dzięki czemu sprzedawca nie może tłumaczyć się, że nie ponosi odpowiedzialności za wadliwy towar, który sprzedał, ponieważ jego odpowiedzialność powstaje z mocy samego prawa – sprzedawca staje się odpowiedzialny za sprzedany towar automatycznie wraz z wydaniem go konsumentowi. Aby skorzystać z ochrony gwarancyjnej, producent najpierw dobrowolnie musi nam jej udzielić, nie jest to jednak jego obowiązek;

2) terminy obowiązywania rękojmi i gwarancji nie muszą być tożsame – odpowiedzialność sprzedawcy w przypadku rękojmi obejmuje okres dwóch lat od dnia sprzedaży i wydania towaru nabywcy, w przypadku gwarancji natomiast to producent decyduje, na jaki okres czasu chce jej udzielić. Jeżeli producent nie zastrzegł innego terminu, przyjmuje się, że termin gwarancji wynosi dwa lata licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana;

3) odmienne mogą być również uprawnienia kupującego w przypadku stwierdzenia wadliwości zakupionego produktu – w przypadku gwarancji to producent w oświadczeniu gwarancyjnym samodzielnie określa zakres możliwych żądań kupującego w przypadku wystąpienia wady, w sytuacji skorzystania z rękojmi uprawnienia kupującego są natomiast ściśle określone w przepisach Kodeksu cywilnego;

4) inny podmiot ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi a inny z tytułu udzielonej gwarancji – w kwestii rękojmi podmiotem odpowiedzialnym za niezgodność towaru z umową jest sprzedawca, w przypadku udzielenia ochrony gwarancyjnej podmiotem odpowiedzialnym będzie gwarant (którym najczęściej jest producent);

5) ważną różnicą pomiędzy gwarancją a rękojmią jest również termin ich ważności po wymianie wadliwej rzeczy. Rękojmia nie ulega wydłużeniu, jeżeli przedmiot zostanie wymieniony na nowy. Natomiast skorzystanie z gwarancji w takim przypadku powoduje, że czas jej obowiązywania zostaje liczony od początku, od momentu wydania nowej rzeczy.

Warto wiedzieć, że skorzystanie z uprawnień przysługujących na podstawie gwarancji nie ma wpływu na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi, a konsument może skorzystać z rękojmi niezależnie od przyznanej gwarancji. W przypadku niemożności spełnienia świadczenia przez gwaranta, kupujący może dochodzić tego samego roszczenia z rękojmi.

W praktyce konsumenci chętniej korzystają z gwarancji udzielonej przez producenta, w związku z krótszym czasem uwzględnienia i realizacji reklamacji, szybszą naprawą oraz wydłużeniem czasu gwarancji w przypadku wymiany towaru na nowy. W przypadku rękojmi zaletą jest to, że jej warunki są ściśle określone w przepisach prawa, których przedsiębiorca nie może w żadnym zakresie zmieniać na niekorzyść konsumenta. Daje ona konsumentowi większą pewność posiadanych uprawnień.

Ile trwa gwarancja i rękojmia?

Gwarancja i rękojmia to dwa różne mechanizmy ochrony praw konsumenta w przypadku zakupu wadliwego towaru. O ile ich celem jest zapewnienie konsumentowi odpowiedniej jakości produktu, o tyle różnią się one pod względem czasu trwania oraz zakresu odpowiedzialności.

Rękojmia jest prawem przysługującym konsumentowi na mocy przepisów prawa cywilnego. Okres rękojmi wynosi zazwyczaj 2 lata od daty zakupu towaru. Istnieją jednak pewne wyjątki od tej zasady. Na przykład, jeśli wadliwy towar został używany, okres rękojmi może być krótszy. Warto również zaznaczyć, że okres rękojmi może zostać przedłużony przez sprzedawcę, ale nie może być on skrócony w stosunku do ustawowego okresu.

Gwarancja jest dobrowolnym zobowiązaniem sprzedawcy lub producenta wobec konsumenta. Jej czas trwania jest określony w dokumencie gwarancyjnym i może być różny w zależności od rodzaju produktu oraz polityki gwaranta. Często spotykaną praktyką jest udzielanie gwarancji na okres od 6 miesięcy do nawet 5 lat, choć w niektórych przypadkach może ona trwać znacznie dłużej. Ważne jest, aby dokładnie zapoznać się z warunkami gwarancji, gdyż może ona obejmować tylko określone części produktu lub wymagać regularnych przeglądów.

Odpowiedzialność za towar – gwarancja a rękojmia

Odpowiedzialność za towar jest kluczowym elementem prawa konsumenckiego, które ma na celu ochronę konsumenta przed wadliwymi produktami. Zarówno gwarancja, jak i rękojmia, są mechanizmami zapewniającymi tę ochronę, ale działają one na różnych zasadach i mają różne implikacje dla sprzedawców i producentów.

W przypadku rękojmi za wady fizyczne towaru odpowiedzialność ponosi zawsze sprzedawca, niezależnie od tego, czy jest on jednocześnie producentem towaru. Z kolei odpowiedzialność w ramach gwarancji ponosi gwarant, którym może być zarówno sprzedawca, jak i producent, a także inny podmiot wskazany w dokumencie gwarancyjnym.

Co jest korzystniejsze dla konsumenta: gwarancja czy rękojmia?

Choć obie formy ochrony przynoszą korzyści konsumentowi, rękojmia jest bardziej uniwersalna i nie wymaga dodatkowych działań ze strony kupującego. Gwarancja może oferować dodatkowe korzyści, ale jej warunki są określone przez gwaranta.

W przypadku problemów związanych z gwarancją czy rękojmią, warto skorzystać z pomocy prawnej. Kancelaria antywindykacyjna może pomóc w sporach związanych z niespełnieniem warunków gwarancji. Dla przedsiębiorców, którzy chcą dowiedzieć się więcej o swoich prawach i obowiązkach, pomoc prawna dla przedsiębiorców będzie nieoceniona.