/ Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej po raz kolejny opowiedział się po stronie Frankowiczów – korzystny wyrok z dnia 18 listopada 2021 r. w sprawie C-212/20

W dniu 18 listopada 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, odpowiadając na pytania zadane przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie, wydał kolejny korzystny wyrok dotyczący Frankowiczów. Omawiany w niniejszym artykule wyrok Trybunału stanowi już trzecie orzeczenie TSUE wydane w polskich sprawach frankowych, mając na uwadze wyrok z dnia 3 października 2019 r. w sprawie państwa Dziubaków (C-260/18), a także wyrok z dnia 29 kwietnia 2021 r., wydany w odpowiedzi na pytania skierowane przez Sąd Okręgowy w Gdańsku (C19/20).

Spis treści (kliknij aby szybko przejść):

1. Jakie pytania zadał TSUE Sąd Rejonowy?
2. Klauzula indeksacyjna musi być jasna i zrozumiała
3. Sąd nie może „naprawiać” wadliwej umowy kredytowej w celu złagodzenia jego nieuczciwego charakteru

Jakie pytania zadał TSUE Sąd Rejonowy?

Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie zwrócił się do TSUE o wyjaśnienie dwóch zasadniczych wątpliwości:

Po pierwsze, czy w świetle postanowień art. 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz jej motywów, przewidujących obowiązek sporządzania umowy prostym i zrozumiałym językiem oraz konieczność interpretowania wątpliwości na korzyść konsumenta, postanowienie umowy określające kurs kupna i sprzedaży waluty obcej musi być sformułowane w sposób jednoznaczny, tj. tak, aby kredytobiorca mógł samodzielnie określić ten kurs w danym dniu, czy tez w świetle rodzaju umowy, jej długoterminowego charakteru, oraz faktu, że wysokość waluty obcej podlega ciągłym (w każdej chwili) zmianom, możliwe jest sformułowanie postanowienia umownego w sposób ogólniejszy, a mianowicie odnoszący się do rynkowej wysokości waluty, uniemożliwiający wprowadzenie znaczącej nierównowagi ze szkodą dla konsumenta?

W razie pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze, Sąd Rejonowy zapytał także, czy możliwa jest interpretacja zapisu umownego dotyczącego określania przez bank kursu kupna i sprzedaży waluty obcej w ten sposób, aby rozstrzygnąć wątpliwości umowne na korzyść konsumenta i przyjąć, że umowa określa kursy kupna i sprzedaży waluty obcej, nie w sposób dowolny, lecz wolnorynkowy zwłaszcza w sytuacji, gdy obie strony tak samo rozumiały zapisy umowne określające kurs kupna i sprzedaży waluty obcej bądź kredytobiorca nie był zainteresowany kwestionowanym postanowieniem umownym w czasie zawarcia umowy i jej wykonywania, w tym nie zaznajomił się z treścią umowy w chwili jej zawarcia i przez cały czas jej trwania. Otóż zgodnie z art. 65 kodeksu cywilnego oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Klauzula indeksacyjna musi być jasna i zrozumiała

Udzielając odpowiedzi na pytanie pierwsze Trybunał wskazał jednoznacznie, że: „artykuł 5 dyrektywy Rady93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę”.

Trybunał, udzielając powyższej odpowiedzi, nie pozostawił więc wątpliwości co do tego, że postanowienia umowy kredytu dotyczące indeksacji muszą spełniać wymóg przejrzystości, określając prostym i zrozumiałym językiem, nie tylko pod względem formalnym i gramatycznym, obiektywną metodę ustalania kursu waluty, na podstawie której konsument – kredytobiorca będzie w stanie samodzielnie określić kurs waluty obowiązujący danego dnia.

Trybunał w uzasadnieniu przedmiotowego wyroku przyznał wprawdzie, że w przypadku kredytów udzielanych na długi okres czasu, nie jest możliwe przewidzenie wszystkich zmian na rynku walutowym, „jednakże okoliczność, że kurs wymiany zmienia się w długim okresie, nie może uzasadniać braku wskazania w postanowieniach umowy oraz w ramach informacji dostarczonych przez przedsiębiorcę w trakcie negocjacji umowy kryteriów stosowanych przez bank w celu ustalenia kursu wymiany mającego zastosowanie do obliczania rat spłaty, co umożliwiłoby konsumentowi określenie w każdej chwili tego kursu wymiany”.

Powyższe stanowisko TSUE po raz kolejny potwierdza słuszności argumentów podnoszonych przez kredytobiorców, dotyczących niedozwolonego charakteru klauzul przeliczeniowych stosowanych przez banki w umowach kredytów frakowych, które w sposób całkowicie dowolny i znany tylko sobie określały reguły ustalenia kursu wymiany walut, nie odwołując się przy tym do żadnych obiektywnych kryteriów.

Sąd nie może „naprawiać” wadliwej umowy kredytowej w celu złagodzenia jego nieuczciwego charakteru

W odpowiedzi na drugie pytanie Sądu Rejonowego, pomimo udzielenia negatywnej odpowiedzi na pytanie 1, Trybunał stanął na stanowisku, zgodnie z którym:

„artykuły 5 i 6 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który stwierdził nieuczciwy charakter warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, dokonał wykładni tego warunku w celu złagodzenia jego nieuczciwego charakteru, nawet jeśli taka wykładnia odpowiadałaby wspólnej woli stron”.

Uzasadniając powyższe, Trybunał powołał się na uzasadnienie wyroku z dnia 29 kwietnia 2021, który zapadł w sprawie C19/20, a w którym zostało wyczerpująco wyjaśnione, że w sytuacji, w której „sąd krajowy mógłby zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w takich umowach, to takie uprawnienie mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/13. Uprawnienie to przyczyniałoby się bowiem do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców, poprzez sam brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów, ponieważ nadal mogliby oni dostrzegać korzyść w stosowaniu rzeczonych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to jednak umowa mogłaby zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes rzeczonych przedsiębiorców”.

Trybunał odrzucił tym samym usilnie podnoszoną przez banki w sprawach dotyczących kredytów frankowych argumentację, jakoby możliwe było uzupełnianie przez sąd niedozwolonych postanowień umownych poprzez odwołanie się do przepisu art. 65 Kodeksu cywilnego, tj. do ogólnego przepisu zawierającego zasady wykładni oświadczeń woli. Do tej pory kredytodawcy wskazywali bowiem, iż zgodnie z wolą stron, spłaty kredytu powinny być ostatecznie rozliczane według rynkowej wartości waluty obcej zamiast stosowania abuzywnych mechanizmów przeliczeniowych opracowanych przez banki. Omawianym wyrokiem Trybunał kategorycznie zaprzeczył jednak, aby w przypadku stwierdzenia wadliwości klauzuli waloryzacyjnej, Sąd mógł, poprzez dokonanie odpowiedniej wykładni, dążyć do złagodzenia jej nieuczciwego charakteru, nawet gdy odpowiadałoby to woli stron.

Podsumowując treść wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 18 listopada 2021 r., jest on korzystny dla osób posiadających kredyty hipoteczne we frankach i nie odbiega od dotychczasowego orzecznictwa w sprawach frankowych, wpisując się w nurt przychylnych dla Frankowiczów wyroków sądowych. Omawiany wyrok stanowi kolejne potwierdzenie, że dotychczasowy kierunek wyrokowania w sprawach dotyczących kredytów frankowych był prawidłowy i zgodny z przepisami Unii Europejskiej gwarantującymi realną ochronę konsumentów. Najnowsze orzeczenie ponownie potwierdza, iż w sporach z bankami kredytobiorcy mogą z powodzeniem dochodzić swoich roszczeń.