/ Warunkowe wypowiedzenie umowy kredytu

Kredytobiorcy, którzy opóźniają się ze spłatą rat kredytu, muszą brać pod uwagę ryzyko wypowiedzenia im przez bank umowy kredytowej. W pierwszej kolejności bank powinien wezwać kredytobiorcę do dobrowolnego uregulowania zaległości wysyłając do niego wezwanie do zapłaty.

W sytuacji, kiedy kredytobiorca nie ureguluje należnych rat w wyznaczonym przez kredytodawcę terminie, wtedy bank zdecyduje się zerwać łączącą strony umowę, wysyłając do kredytobiorcy wypowiedzenie umowy kredytowej.

Należy podkreślić, że wypowiedzenie umowy kredytu jest szczególnym i daleko idącym uprawnieniem banku. Nie może więc zostać dokonane przez bank w dowolnej formie i treści.

W praktyce często zdarza się, że banki nie zachowują podstawowych standardów dotyczących wypowiadania umowy kredytu, w konsekwencji czego procedura wypowiedzenia przeprowadzana jest nieprawidłowo, co bardzo łatwo można wykorzystać w trackie procesu sądowego i doprowadzić do wygranej z bankiem.

Wypowiedzenie umowy kredytu z zastrzeżeniem warunku

Ani w nauce prawa ani w orzecznictwie sądów nie znajdziemy jednolitego poglądu na temat tego, czy wypowiedzenie przez bank umowy kredytowej z zastrzeżeniem warunku będzie skuteczne czy też nie.

W działaniu niektórych banków można zaobserwować praktykę polegającą na wzywaniu do zapłaty kredytobiorcy, który zalega z płatnością rat, pismem, w którym bank informuje kredytobiorcę, że w przypadku braku spłaty we wskazanym terminie, wezwanie należy traktować jako wypowiedzenie umowy przez bank.

W orzecznictwie sądów wykształciła się linia orzecznicza, która uznaje tak sformułowane oświadczenie banku za niejednoznaczne i naruszające procedurę działań upominawczych, a tym samym za nieskuteczne.

Przykładowo można wskazać na treść wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 6 lutego 2018 r. ( sygn. akt I C 1391/17). W rozpoznawanej sprawie bank wystosował do kredytobiorcy pismo zatytułowane ,,warunkowe wypowiedzenie umowy o kredyt gotówkowy/ kredyt konsolidacyjny”, w którym wezwał kredytobiorcę do spłaty zaległych rat, jednocześnie informując, że w przypadku nieuregulowania zadłużenia przeterminowanego, bądź uregulowania go w niepełnej wysokości umowa zostanie rozwiązana wraz z upływem okresu wypowiedzenia, a całość zobowiązań wynikających z umowy zostanie postawiona w stan wymagalności.

Sąd Okręgowy w Białymstoku w uzasadnieniu wydanego w niniejszej sprawie wyroku wskazał, że „dokonane przez Bank wypowiedzenie umowy kredytu, jako jednostronne oświadczenie woli o charakterze prawno – kształtującym, nie mogło zostać uczynione z zastrzeżeniem warunku i w związku z tym była nieważną czynnością prawną ( art. 58§ 1i 3 k.c.) Analiza złożonego w nim oświadczenie woli nie daje jasności, co do jego sensu.” Zdaniem Sądu „jednoznaczny był w nim jedynie przekaz, co do wezwania pozwanego do zapłaty oraz terminu, w jakim powinien on spełnić świadczenie, natomiast dalsza część oświadczenia została złożona z zastrzeżeniem warunku zawieszającego, z którego wynikało, że w przypadku braku zapłaty pismo należało, zgodnie z intencją powoda, traktować, jako wypowiedzenie umowy kredytu. Oświadczenie to z uwagi na zastrzeżenie warunku nie może być traktowane jak wypowiedzenie umowy, co w konsekwencji pozwala na przyjęcie, iż powód nie złożył pozwanemu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy.” Sąd orzekający uznał zatem, że „wypowiedzenie umowy stron nie mogło być złożone pod warunkiem, a skoro tak było, to nie mogło ono odnieść żadnego skutku. W konsekwencji należy przyjąć, że umowa o kredyt nie została wypowiedziana, nadal wiąże strony, zaś bank nie miał podstaw do postawienia zobowiązania pozwanego w stan wymagalności i wystąpienia na drogę sądową w celu dochodzenia owych roszczeń.”

Ponadto, można przytoczyć także stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 września 2016 r. (I ACa 28/16, opubl. w Legalis nr 1514720), zgodnie z którym „jednostronne oświadczenie woli wywierające z chwilą jego złożenia innej osobie wpływ na jej stosunki majątkowe nie powinno być dokonywane z zastrzeżeniem warunku, ochrona prawna interesów tej osoby wymaga bowiem, aby zakres skuteczności takiego oświadczenia był precyzyjnie oznaczony. Warunkowe oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy jest więc niedopuszczalne.”

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż w przedstawionym powyżej przypadku warunek zastrzeżony przez bank miał charakter warunku zawieszającego, co oznacza, że określenie momentu, w którym miał nastąpić skutek, nie było możliwe do określenia, dlatego warunek taki uznaje się za niedopuszczalny w przypadku składania oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu. Odmiennie jednak kształtuje się linia orzecznicza w przypadku zastrzeżenia warunku rozwiązującego.

Kiedy warunkowe wypowiedzenie umowy kredytu będzie skuteczne?

Przykładem skutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej jest oświadczenie banku, w którym bank zastrzegł warunek rozwiązujący. Jak wygląda treść takiego oświadczenia w praktyce?

Na to pytanie odpowiedzi dostarcza m.in. treść uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 16 marca 2020 r. (sygn. akt VIII GC 400/19). W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy bank złożył kredytobiorcy oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu wraz z wezwaniem do zapłaty całości należności. W wezwaniu bank wskazał, że „wypowiedzenie w przypadku zapłacenia kwoty wynikającej z niedotrzymania terminów płatności rat w terminie 30 dni od daty otrzymania pisma nie będzie wywoływało żadnych skutków prawnych i  Bank będzie traktował je jako niebyłe i niezłożone”.

Sąd Okręgowy w Szczecinie uznał, że „W rozpoznawanej sprawie Bank złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytowej pod warunkiem rozwiązującym – czynność została dokonana i wywołuje wszystkie przewidziane prawem skutki, ale ustaną one w razie ziszczenia się warunku. Oznacza to, że umowa kredytu została wypowiedziana z chwilą doręczenia pozwanej oświadczenia o wypowiedzeniu. Jedynie w jej interesie została zastrzeżona możliwość pozostawania w dalszym ciągu związaną stosunkiem prawnym. Pozwana mogła skorzystać z uprawnienia do kontynuowania umowy kredytowej, przy czym jego realizacja mogła nastąpić przez spełnienie świadczenia. Zastrzeżenie warunku rozwiązującego następuje zatem w interesie kredytobiorcy. Nie istnieją żadne argumenty przemawiające za niedopuszczalnością złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytowej pod warunkiem rozwiązującym z zastrzeżeniem terminu jego spełnienia. Z powyższych przyczyn oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytowej złożone pozwanej w rozpoznawanej sprawie jest ważne i jako doręczone wywołuje skutek prawny.”

Sąd Najwyższy także dopuścił możliwość niestanowczego wypowiedzenia umowy o kredyt bankowy w szczególnych okolicznościach, dotyczących stworzenia kredytobiorcy możliwości doprowadzenia do kontynuacji stosunku kredytowego na dotychczasowych warunkach (por. wyrok z dnia 24 września 2015 roku, V CSK 698/14). Sąd Najwyższy rozpoznawał sprawę, gdzie wypowiedzenie miało charakter warunkowy w tym znaczeniu, że jeżeli nastąpi pełna spłata wymaganego zadłużenia, wypowiedzenie stanie się nieskuteczne, a umowa będzie kontynuowana na dotychczasowych warunkach. Sąd Najwyższy nie przyjął nieważności oświadczenia o wypowiedzeniu, a stwierdził, że stworzyło ono dla kredytobiorców możliwość doprowadzenia do kontynuacji stosunku kredytowego na dotychczasowych warunkach przy założeniu, że będą oni spłacać istniejące zadłużenie w pełnym zakresie.

Analizując treść pisma, w którym bank wypowiada umowę z zastrzeżeniem warunku rozwiązującego należy wskazać, że wypowiedzenie przestaje być obowiązujące, jeśli kredytobiorca dokona spłaty zadłużenia. Co oznacza, że wypowiedzenie miało utracić moc w przypadku ziszczenia się określonego zdarzenia. W takiej sytuacji wypowiedzenie zaczyna swój bieg już w momencie doręczenia go kredytobiorcy, a nie dopiero w razie niedokonania spłaty zaległego zadłużenia. W piśmie nie ma wskazanego terminu na dokonanie spłaty, ale jest wskazany termin wypowiedzenia wraz z początkiem jego biegu. Skuteczność wypowiedzenia nie jest zatem uzależniona od zdarzenia przyszłego, ale wypowiedzenie może utracić moc w razie spłaty zadłużenia. Taki charakter ma właśnie warunek rozwiązujący.

Jak rozpoznać, czy złożone nam wypowiedzenie jest skuteczne czy też nie?

W przypadku opisanym w powyższym akapicie wypowiedzenie rozpoczyna swój bieg już w momencie skutecznego doręczenia go kredytobiorcy. Jeśli kredytobiorca w okresie wypowiedzenia dokona spłaty zaległych rat – wypowiedzenie takie traci moc i umowa dalej łączy strony. Różnica pomiędzy warunkiem rozwiązującym a zawieszającym polega więc na tym, że w przypadku zastrzeżenia przez bank warunku zawieszającego wypowiedzenie staje się skuteczne dopiero wtedy, kiedy kredytobiorca nie dokona spłaty zaległości w określonym przez bank terminie, wtedy też, zgodnie z informacją banku – pismo wzywające nas do zapłaty mamy traktować jako wypowiedzenie umowy. Jednak jak już zostało powyżej wskazane, sytuacja, w której wypowiedzenie rozpoczyna swój bieg dopiero w momencie, kiedy upłynie nam termin do zapłaty zaległości jest niedopuszczalna w świetle orzecznictwa sądów, a wypowiedzenie takie uznaje się za nieskuteczne. W konsekwencji, skoro skuteczne wypowiedzenie nie miało miejsca, to umowa kredytowa ciągle obowiązuje.  Jeśli natomiast bank wypowiada nam umowę i umożliwia spłatę zadłużenia w okresie, kiedy biegnie termin wypowiedzenia – lepszym rozwiązaniem jest jednak spłata wymagalnych raty bądź podjęcie dialogu z kredytodawcą odnośnie np. restrukturyzacji zadłużenia, ponieważ w takim przypadku sądy coraz częściej opowiadają się za skutecznością złożonego przez bank wypowiedzenia.

Generalnie nie istnieje uniwersalna metoda dzięki której możemy z pewnością stwierdzić, kiedy oświadczenie o wypowiedzeniu kredytu będzie skuteczne, a kiedy nie. Należy jednak mieć na uwadze, że w potencjalnym sporze sądowym z kredytodawcą w razie wątpliwości zawsze można podnieść zarzut bezskutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej.

Jeżeli otrzymałeś pismo z banku zawierające wypowiedzeniu umowy kredytu czy też w sądzie toczy się przeciwko Tobie postępowanie o zapłatę kredytu, a nie jesteś pewny, czy bank prawidłowo dokonał wypowiedzenia umowy kredytowej – zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią, a my postaramy się udzielić Ci pomocy w sporze z kredytodawcą.