/ WIBOR pod lupą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – pierwsze pytania prejudycjalne dotyczące kredytów z WIBOR-em

Sąd Okręgowy w Częstochowie, postanowieniem z 31 maja 2024 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 226/23, skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej cztery pytania prejudycjalne dotyczące stawki referencyjnej WIBOR, stosowanej w złotówkowych umowach kredytów hipotecznych oraz kredytach gotówkowych. Sprawa została już zarejestrowana w TSUE pod sygnaturą: C-469/24. Rozstrzygnięcie, które podejmie Trybunał w sprawie klauzuli zmiennego oprocentowania WIBOR, może mieć przełomowe znaczenia dla dalszych losów umów kredytowych opartych o ten wskaźnik referencyjny, oraz dla kredytobiorców złotowych w sporach z bankami.

Treść pytań prejudycjalnych skierowanych do TSUE

Więcej na temat WIBOR-u, w jaki sposób wpływa na ratę kredytu, a także możliwości całkowitego usunięcia wskaźnika WIBOR z umowy kredytu złotówkowego już pisaliśmy. W ostatnich dniach temat legalności WIBOR-u powrócił za sprawą pytań prejudycjalnych skierowanych do TSUE przez Sąd Okręgowy w Częstochowie. 

Częstochowski sąd postanowił zapytać TSUE:

1. Czy art. 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR?
2. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze, czy art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR?
3. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze i drugie, czy art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że zapisy umowy dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR można traktować jako stojące w sprzeczności z wymogami dobrej wiary i powodujące znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, z uwagi na niewłaściwe poinformowanie konsumenta odnośnie narażenia na ryzyko zmiennej stopy procentowej, w tym w szczególności niewskazaniu, w jaki sposób ustala się wskaźnik referencyjny będący podstawą ustalania zmiennego oprocentowania i jakie wątpliwości są związane z jego nietransparentnością oraz nierównomierny rozkład tego ryzyka na strony umowy?
4. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na wcześniejsze pytania, czy art. 6 ust 1 w zw. z art. 3 ust. 1 i 2 zdanie 2 oraz art. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku uznania za nieuczciwe postanowienia umownego dotyczącego zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR możliwym jest dalsze funkcjonowanie umowy, w której wysokość oprocentowania kwoty kapitału kredytu będzie się opierała na drugim składniku ustalającym wysokość oprocentowania zawartym w umowie, to jest stałej marży banku, co spowoduje zmianę oprocentowania kredytu ze zmiennego na stałe?

Sąd krajowy zdecydował o zawieszeniu postępowania prowadzonego pod sygn. akt I C 226/23 do czasu udzielenia przez TSUE odpowiedzi na powyższe pytania.

Ocena postanowień umownych odnoszących się do WIBOR-u

Pierwsze trzy pytania sformułowane przez częstochowski sąd okręgowy dotyczą w zasadzie ustalenia przez TSUE, czy stawka referencyjna WIBOR – choć powszechnie stosowana jako wskaźnik służący do wyznaczania wysokości oprocentowania dla większości kredytów o zmiennej stopie procentowej oraz obliczana przez autoryzowany podmiot – może być w ogóle kwestionowana i badana pod kątem abuzywności. Czynników wpływających na ewentualną abuzywność postanowień umownych dotyczących WIBOR-u sąd upatruje m.in. w niewypełnieniu przez bank obowiązków informacyjnych o ryzyku zmiennej stopy procentowej, a także w braku wiedzy klienta, jak ustalana jest stawka WIBOR. Ostatnie pytanie dotyczy z kolei skutków ewentualnej eliminacji WIBOR-u z umów kredytu, mianowicie czy ewentualne stwierdzenie abuzywności postanowień umownych dotyczących WIBOR-u spowoduje zamianę kredytu na oprocentowany stałą stopą procentową (samą marżą), czy też skutkować będzie upadkiem całej umowy.

Prawnicy reprezentujący banki, podobnie jak administrator stawki WIBOR – GPW Benchmark – uważają, że stawka referencyjna WIBOR jest zgodna z prawem unijnym i nie ma podstaw do kwestionowania jej w sądach. Pełnomocnicy prawni kredytobiorców liczą z kolei na korzystne dla konsumentów rozstrzygnięcie TSUE wskazując, że pozytywny dla złotówkowiczów wyrok Trybunału może doprowadzić do zalania sądów lawiną pozwów kredytobiorców. Warto w tym miejscu przypomnieć, że za możliwością oceny zawartych w umowie klauzul oprocentowania odnoszących się do WIBOR-u, pod kątem spełniania przesłanek uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, opowiedział się Rzecznik Finansowy w istotnym poglądzie opublikowanym w dniu 27 marca 2024 r.

Czas pokaże, kto ma rację w sporze o legalność wskaźnika WIBOR. Możliwe, że TSUE rozwieje pojawiające się wątpliwości w tym zakresie już w przyszłym roku, wskazując sądom krajowym kierunek orzeczniczy na następne lata.

Jesteś kredytobiorcą, który zawarł umowę kredytu złotówkowego oprocentowanego w oparciu o wskaźnik WIBOR i zastanawiasz się, czy zawiera klauzule abuzywne? Zastanawiasz się, czy istnieje możliwość podważenia niekorzystnych postanowień umownych a w konsekwencji także odzyskania od banku nienależnie uiszczonych kwot? Zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią, która specjalizuje się w obronie praw konsumenta i posiada wieloletnie doświadczenie w sporach z instytucjami finansowymi, dotyczących w szczególności umów kredytowych.