/ Wyrok zaoczny w postępowaniu sądowym – czym jest i jakie niesie ze sobą konsekwencje?

Spis treści (kliknij aby szybko przejść):

1. Kiedy sąd wydaje wyrok zaoczny?
2. Konsekwencje wydania wyroku zaocznego
3. Rygor natychmiastowej wykonalności
4. Ponowne rozpoznanie sprawy

Otrzymałeś wyrok zaoczny z sądu i zastanawiasz się, co to za rodzaj wyroku, dlaczego sąd wydał go przeciwko Tobie, a co najważniejsze – w jaki sposób podjąć skuteczną obronę? W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć istotę wyroku zaocznego oraz wyjaśnić, w jakich sytuacjach sąd może wydać wyrok zaoczny, jakie konsekwencje niesie ze sobą wydanie tego rodzaju wyroku oraz w jaki sposób doprowadzić do jego uchylenia.

Kiedy sąd wydaje wyrok zaoczny?

Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (dalej – KPC) przewidują sytuacje, w których sąd może – ale nie musi – wydać wyrok zaoczny wobec pozwanego, jak również wskazują okoliczności, w których sąd jest zobowiązany wydać tego rodzaju wyrok.

Kiedy więc to od decyzji sądu uzależnione będzie wydanie wyroku zaocznego? Zgodnie z treścią art. 339 § 1 KPC, sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew. Analizując treść przytoczonego przepisu, na wstępie warto wskazać, że po wniesieniu pozwu przez stronę powodową do sądu oraz wstępnym zbadaniu żądania pod kątem spełnienia wymogów formalnych – odpis pozwu, czyli drugi egzemplarz pisma oraz wszystkich załączników, które powód obowiązkowo załącza do pozwu już w momencie jego składania w sądzie, podlega doręczeniu stronie pozwanej na adres wskazany w pozwie przez powoda.

Przesyłając odpis pozwu stronie pozwanej, przewodniczący wydaje zarządzenie, w którym zobowiązuje pozwanego do złożenia odpowiedzi pozew, wyznaczając w tym celu określony termin, nie krótszy niż dwa tygodnie. Jednocześnie, doręczając odpis pozwu pozwanemu i wzywając go do złożenia w wyznaczonym terminie odpowiedzi na pozew, sąd obowiązkowo poucza pozwanego m.in. o tym, że niezłożenie przez stronę pozwaną pisemnej odpowiedzi na pozew w odpowiednim terminie może skutkować wydaniem wyroku zaocznego.

Przykład:

Pan Marek złożył pozew o zapłatę przeciwko Pani Zofii. Pozwana nie zapłaciła w terminie za wykonaną usługę, więc po bezskutecznym wezwaniu do zapłaty Pan Marek zdecydował się wystąpić na drogę sądową. Po wpływie pozwu do sądu i sprawdzeniu pisma pod kątem ewentualnych braków formalnych, odpis pozwu został przesłany pozwanej, którą sąd jednocześnie zobowiązał do złożenia odpowiedzi na doręczony pozew w ciągu dwóch tygodni. Odpis pozwu został odebrany przez Panią Zofię 1 września 2021 r., zatem wyznaczony termin na złożenie odpowiedzi na pozew upłynie 15 września 2021 r.

W sytuacji, w której pozwany nie złoży odpowiedzi na pozew w wyznaczonym przez sąd terminie, a twierdzenia powoda wskazane w pozwie i (ewentualnie) innych pismach procesowych, które były doręczane pozwanemu przed posiedzeniem, nie budzą uzasadnionych wątpliwości sądu i nie zostały przytoczone w celu obejścia prawa – sąd może wydać wyrok zaoczny.

Inaczej kształtuje się sytuacja, w której sąd, pomimo niezłożenia przez pozwanego odpowiedzi na pozew, wyznaczył jednak rozprawę, na którą pozwany się nie stawił albo pomimo stawienia się nie brał w niej czynnego udziału – przyjmując bierną postawę, nie zgłaszając żadnych wniosków, nie przedstawiając żadnych twierdzeń czy dowodów. Wówczas sąd wyda wyrok zaoczny obligatoryjnie.

Konsekwencje wydania wyroku zaocznego

Wyrokiem zaocznym sąd może zarówno uwzględnić, jak i oddalić powództwo. Wyrok zaoczny sąd doręcza obu stronom – zarówno pozwanemu jak i powodowi – z urzędu, co oznacza, że nie ma potrzeby formułowania osobnego wniosku o doręczenie wyroku oraz uiszczania dodatkowej opłaty z tym związanej. Doręczając wyrok zaoczny stronom, sąd dokonuje odpowiednich pouczeń m.in. o przysługujących stronom środkach zaskarżenia, a pozwanego dodatkowo poucza o obowiązku przedstawienia w sprzeciwie wszystkich twierdzeń i dowodów oraz o skutkach niedopełnienia tego obowiązku w postaci możliwości pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów.

Warto zaznaczyć, że stronom przysługują różne środki zaskarżenia, w zależności od tego, czy występujemy w sprawie w charakterze powoda czy pozwanego. W wypadku uwzględnienia powództwa wyrokiem zaocznym pozwanemu przysługuje sprzeciw od wyroku zaocznego, natomiast w razie oddalenia powództwa powód może wnieść apelację.

Jeżeli więc doręczono nam jako pozwanym wyrok zaoczny – nic straconego! Otrzymanie wyroku zaocznego nie oznacza, że sprawa jest już zamknięta i nie ma już żadnej możliwości, aby podjąć obronę w postępowaniu sądowym. Jak powyżej wskazano pozwany, przeciwko któremu wydano wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu dwóch tygodni od doręczenia mu wyroku. Termin dwutygodniowy do złożenia sprzeciwu jest terminem ustawowym, który nie podlega skróceniu ani przedłużeniu, jednak może zostać przywrócony, jeżeli nie ze swojej winy pozwany nie zdołał złożyć sprzeciwu w ciągu 2 tygodni od dnia doręczenia mu wyroku.

Sprzeciw od wyroku należy wnieść do sądu, który wydał wyrok zaoczny. Składając sprzeciw należy pamiętać, że jest on pismem procesowym, zatem powinien czynić zadość warunkom formalnym przewidzianym dla pisma procesowego, określonym w art. 126 KPC. W piśmie zawierającym sprzeciw, pozwany powinien także przytoczyć zarzuty, twierdzenia, dowody, pod rygorem ich utraty. Spóźnione wnioski, twierdzenia, dowody są bowiem pomijane przez sąd w toku wyrokowania.

Sprzeciw od wyroku zaocznego należy do kategorii pism podlegających opłacie sądowej, która w tym przypadku wynosi połowę opłaty od pozwu. W związku z powyższym, chcąc ustalić kwotę opłaty należnej od sprzeciwu, pozwany w pierwszej kolejności musi sprawdzić, ile wynosiła opłata od pozwu a następnie kwotę tę podzielić przez 2 i tak uzyskaną wysokość opłaty wpłacić na rachunek sądu jako opłata od sprzeciwu od wyroku zaocznego.

Przykład:

Pan Marek złożył przeciwko Pani Zofii pozew o zapłatę kwoty 5000,00 zł. Pani Zofia, po doręczeniu jej odpisu pozwu wraz z załącznikami, nie złożyła w wyznaczonym terminie odpowiedzi na pozew, co spowodowało wydanie przez sąd wyroku zaocznego, w którym sąd uwzględnił powództwo w całości, nakazując Pani Zofii zapłatę kwoty 5000,00 zł na rzecz Pana Marka. Pani Zofia odebrała wyrok zaoczny dnia 8 września 2021 r., a więc 2 tygodniowy termin na złożenie sprzeciwu upłynie dnia 22 września 2021 r. Opłata od pozwu, w świetle przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, wynosiła 400,00 zł, a więc opłata od sprzeciwu od wyroku zaocznego kształtuje się na poziomie 200,00 zł.

Po wniesieniu sprzeciwu sąd zarządza doręczenie go powodowi i nadaje bieg sprawie, wyznaczając m.in termin rozprawy. Wniesienie sprzeciwu przez pozwanego skutkuje więc niejako ponownym rozpoznaniem sprawy, a tym samym stwarza możliwość przedstawienia własnych twierdzeń i dowodów oraz podjęcia skutecznej obrony w postępowaniu sądowym.

Uprawomocnienie wyroku zaocznego trwa 2 tygodnie. Jeśli w tym czasie pozwany nie wniesie sprzeciwu od wyroku zaocznego – wówczas wyrok zaoczny uprawomocni się.

Rygor natychmiastowej wykonalności

Charakterystyczne dla wyroku zaocznego jest to, że sąd, wydając tego rodzaju wyrok, nadaje mu z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności. Co to oznacza? Mianowicie to, że powód, dysponując wydanym na jego korzyść wyrokiem zaocznym, może niezwłocznie wszcząć egzekucję roszczenia stwierdzonego wyrokiem – a zatem jest uprawniony nawet do złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji u właściwego miejscowo komornika. Rygor natychmiastowej wykonalności w przypadku wyroku zaocznego jest czymś, co zdecydowanie odróżnia ten rodzaj wyroku od „zwykłych” wyroków, które takiego rygoru od razu nie uzyskują, bowiem w ich przypadku niezbędne jest uprawomocnienie się, a do tego konieczny staje się upływ odpowiedniego terminu.

Jak widać wyrok zaoczny wydany na korzyść powoda, zaopatrzony od razu w klauzulę wykonalności, jest bardzo niekorzystny dla strony pozwanej. Powyższe oznacza, że nawet jeśli pozwany złoży sprzeciw od wyroku zaocznego w terminie, to i tak może pojawić się komornik egzekwujący świadczenie na rzecz wierzyciela dysponującego wyrokiem zaocznym. I może on prowadzić egzekucję w trakcie trwania procesu.

Można jednak zaradzić powyżej opisanej sytuacji i uniknąć egzekucji. W sprzeciwie od wyroku zaocznego pozwany może bowiem:

• złożyć wniosek o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności, jeżeli pozwany wykaże, że wyrok ten został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania albo jeżeli pozwany uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo było niezawinione, a przedstawione w sprzeciwie okoliczności wywołują wątpliwości co do zasadności wyroku zaocznego lub;
• złożyć wniosek o uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności, jeżeli pozwany jednocześnie uprawdopodobni, że odpis pozwu doręczono na inny adres niż aktualne w dacie doręczenia miejsce zamieszkania pozwanego.

Nie ma pewności, że sąd rozpatrzy takie wnioski pozytywnie, jednak jest to sposób na uniknięcie egzekucji komorniczej w czasie trwania postępowania sądowego.

Ponowne rozpoznanie sprawy

Jak już zostało wskazane we wcześniejszej części artykułu – skuteczne wniesienie sprzeciwu od wyroku zaocznego powoduje ponowne rozpoznanie sprawy. Sąd bada wówczas argumenty i dowody przedstawione przez obie strony, a nie jedynie przez powoda.

Swoisty odstęp od zasady związania sądu wydanym wyrok, stanowi możliwość uchylenia wyroku zaocznego przez sąd z urzędu, bez konieczności wniesienia przez którąkolwiek ze stron środka zaskarżenia. Możliwość taką przewidziano w art. 343¹ KPC, zgodnie z którym, jeżeli po wydaniu wyroku zaocznego okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu powołanego do jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie zgodnie z przepisami kodeksu, sąd z urzędu uchyla wyrok zaoczny i wydaje odpowiednie postanowienie.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy w wyniku wniesienia sprzeciwu, sąd może:

• utrzymać wyrok zaoczny w mocy w całości, jeżeli sprzeciw okaże się bezzasadny;
• utrzymać wyrok zaoczny w mocy w części, jeżeli argumenty podniesione w sprzeciwie okażą się zasadne jedynie częściowo;
• uchylić wyrok zaoczny i orzec o żądaniu pozwu;
• uchylić wyrok zaoczny i odrzucić pozew, jeżeli np. o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona;
• uchylić wyrok zaoczny i umorzyć postępowanie, gdy wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.

Wydanie niekorzystnego wyroku zaocznego przeciwko pozwanemu rodzi potrzebę podjęcia szybkiej obrony, co wiąże się z koniecznością wniesienia w terminie 2 tygodni sprzeciwu do sądu, który wydał wyrok. Sprzeciw musi spełniać warunku przewidziane dla pism procesowych, zawierać odpowiednie zarzuty, wnioski dowodowe oraz uzasadnienie. Brak odpowiedniej reakcji może skutkować egzekucją komorniczą oraz uszczupleniem naszego majątku w sytuacji, w której nawet nie mieliśmy okazji przedstawić sądowi argumentów na swoją obronę. Jeżeli doręczono Ci wyrok zaoczny bądź komornik zajął Twoje wynagrodzenie czy konto bankowe – zapraszamy do kontaktu z Naszą Kancelarią! Bezpłatnie przeanalizujemy Twoją sytuację oraz ustalimy możliwości podjęcia efektywnej obrony a tym samym pozbycia się długu.