/ Kredyt złotówkowy bez WIBOR – przełomowe postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach

Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem wydanym w postępowaniu zabezpieczającym, poprzedzającym złożenie pozwu, przychylił się do wniosku kredytobiorcy uznając, że na czas trwania postępowania sądowego, na oprocentowanie kredytu mieszkaniowego zaciągniętego w złotych składa się wyłącznie marża banku, bez powiększenia jej o wskaźnik WIBOR. Zawieszenie pobierania przez bank odsetek opartych o wskaźnik WIBOR powoduje w tej konkretnej sprawie spadek raty kredytu z kwoty blisko 6700 zł do kwoty około 1700 zł. Kredytobiorca – zgodnie z treścią postanowienia sądu – w czasie trwania postępowania sądowego będzie mógł spłacać jedynie ratę kapitałową powiększoną o odsetki w wysokości niezmiennej marży wynoszącej 2,19%. Dla kredytobiorców złotówkowych postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach, choć wydane jedynie w postępowaniu zabezpieczającym, może okazać się przełomowe i nieść nadzieję na znaczne obniżenie rat kredytu a nawet na unieważnienie części umów kredytowych.

Niedopełnienie przez bank obowiązków informacyjnych

Według pełnomocników reprezentujących w sprawie kredytobiorcę, sąd podjął decyzję o tymczasowym zmniejszeniu rat uznając, iż bank nieprawidłowo poinformował konsumenta o ekonomicznych konsekwencjach zmiany wysokości oprocentowania oraz o faktycznej skali nieograniczonego ryzyka związanego ze zmienną stopą procentową, wadliwy ma być także sposób ustalania oprocentowania umownego w oparciu o stopę referencyjną WIBOR.

Podkreślić należy, że banki oferujące kredyty złotówkowe, analogicznie jak w przypadku kredytów udzielanych w walucie obcej, mają określone obowiązki informacyjne względem konsumenta. Instytucje finansowe powinny wyjaśnić kredytobiorcy, że całe ryzyko związane z ewentualną zmianą wysokości oprocentowania zostaje przeniesione na kredytobiorcę, bank natomiast nie współuczestniczy w tym ryzyku. Celem unaocznienia kredytobiorcy, w jaki sposób ewentualna zmiana wysokości oprocentowania może wpłynąć na koszt kredytu, banki powinny zaznajomić kredytobiorcę z historycznymi danymi obrazującymi kształtowanie się wysokości stawki WIBOR oraz przedstawić symulacje co do tego, jak będzie się zachowywała rata tego konkretnego kredytu w sytuacji, gdy stopy procentowe będą wzrastać o konkretne wartości oraz załączyć te informacje do umowy.

Często jednak banki poprzestają jedynie na przedłożeniu kredytobiorcy do podpisu dokumentu zawierającego oświadczenie, w którym kredytobiorca potwierdza, że zapoznał się z informacjami dotyczącymi ryzyka związanego z kredytami tego typu oraz skutkami wynikającymi ze zmiennej stopy procentowej, bez udzielenia dodatkowych wyjaśnień czy przedstawienia odpowiednich symulacji koniecznych do podjęcia świadomej decyzji.

Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które ukształtowało się głównie na kanwie spraw dotyczących kredytów powiązanych z walutami obcymi, wynika z kolei obowiązek rzeczywistego i rzetelnego uświadamiania konsumentów przez banki w przedmiocie ryzyka związanego z zaciągnięciem danego zobowiązania kredytowego.

Pełnomocnicy kredytobiorcy przez Sądem Okręgowym w Katowicach podważali również sposób, w jaki ustalane jest oprocentowanie kredytu na podstawie wskaźnika WIBOR. Przed podpisaniem umowy kredytowej bank powinien bowiem doręczyć klientowi regulamin przedstawiający sposób ustalania wskaźnika referencyjnego WIBOR, którego administratorem jest GPW Benchmark. Nawet w sytuacji, gdy bank korzysta z regulaminu pochodzącego od innego podmiotu, powinien go przedstawić konsumentowi celem zapoznania się z jego treścią. W przeciwnym wypadku – zgodnie z treścią art. 384 Kodeksu cywilnego – konsumenta nie będą wiązać zapisy w nim zawarte. W stanie faktycznym sprawy, pomimo wskazania w umowie kredytu na istnienie regulaminu fixingu stawek WIBOR, bank nie doręczył kredytobiorcy tego regulaminu, wobec czego kredytobiorca nie został skutecznie związany postanowieniami umowy, zgodnie z którymi na oprocentowanie kredytu składa się oprócz marży również WIBOR 6M.

Czym jest WIBOR?

WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to stawka referencyjna stóp procentowych funkcjonująca na polskim rynku międzybankowym. Innymi słowy WIBOR to stawka, po jakiej banki sobie pożyczają pieniądze, oprocentowanie pożyczek udzielanych bankom przez inne banki.

WIBOR wyznaczany jest jako średnia arytmetyczna wielkości tego oprocentowania. Dane do obliczeń pochodzą z 10 banków w Polsce – największych pod względem aktywów. Ich zarządzaniem i przetwarzaniem zajmuje się tzw. administrator wskaźnika – obecnie jest to GPW Benchmark S.A. Najczęściej używa się wskaźników WIBOR 1M, 3M, 6M lub 12M. Oznaczenia te nawiązują do jednego miesiąca, kwartału, połowy roku i roku, czyli czasu, kiedy powinno nastąpić przeszacowanie oprocentowania.

WIBOR jest częścią zmiennej stopy procentowej, która składa się z dwóch elementów:

• zmiennej stawki referencyjnej, która dopasowuje się do sytuacji rynkowej, oraz
• stałej marży banku ustalanej dla każdego kredytu indywidualnie w zależności od ryzyka generowanego przez kredyt.

Marża banku jest stała i niezmienna. WIBOR natomiast jest zmienną stawką referencyjną i to ona wpływa jednocześnie na zmianę wartości raty kredytowej w kredytach zmiennoprocentowych.

Zabezpieczenie przed wniesieniem powództwa

W omawianej sprawie wniosek o zabezpieczenie został złożony przed złożeniem pozwu, co oznacza, że obecnie – w ciągu dwóch tygodni od wydania postanowienia udzielającego zabezpieczenia -kredytobiorca musi złożyć pozew do sądu.

Trzeba jednak pamiętać, że po pierwsze – postanowienie sądu jest na razie nieprawomocne i bank może się od niego odwołać. Po drugie jest to dopiero zabezpieczenie powództwa, a nie wyrok rozstrzygający sprawę. Fakt, iż sąd zdecydował na czas trwania postępowania sądowego zabezpieczyć środki, nie przesądza ostatecznego uznania roszczenia kredytobiorcy za uzasadnione. Wyrok, który zapadnie w sprawie, zostanie wydany w I instancji i w zależności od tego, dla której strony (kredytobiorcy czy kredytodawcy) będzie on niekorzystny – strona ta będzie mogła go zaskarżyć do sądu II instancji. Jak widać, do prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przez katowickim sądem jeszcze daleka droga, niemniej sam fakt wydania postanowienia usuwającego WIBOR z kredytu hipotecznego na czas trwania sprawy jest czymś dotychczas w Polsce niespotykanym.

Kwestionowanie WIBOR w umowie kredytu – możliwości kredytobiorców złotówkowych

„Złotówkowicze”, podobnie jak kredytobiorcy posiadający kredyty we frankach szwajcarskich, mogą wystąpić do sądu z powództwem przeciwko bankom, żądając:

• unieważnienia umowy kredytowej, albo
• usunięcia z niej wskaźnika WIBOR, albo
• ustalenia poziomu WIBOR z dnia podpisania umowy na cały okres jej zawarcia.

W przypadku unieważnienia umowy będzie ona traktowana tak, jak gdyby nigdy nie doszło do jej zawarcia, co powoduje również konieczność dokonania wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami. Po stronie banku powstanie obowiązek zwrotu kredytobiorcy wszystkich wpłaconych przez konsumenta środków, natomiast po stronie kredytobiorcy powstanie obowiązek zwrotu kwoty wypłaconego przez bank kredytu, jednak bez odsetek, prowizji i innych dodatkowych opłat.

Usunięcie z umowy kredytowej wskaźnika WIBOR spowoduje, że oprocentowanie kredytu zostanie obniżone do poziomu zawartej w umowie stałej marży banku, zmniejszy się oprocentowanie kredytu i pozostanie ono stałe przez cały okres kredytowania. Dotychczas uiszczona przez kredytobiorcę część odsetek, związana ze wskaźnikiem WIBOR, powinna zostać zaliczona na spłatę kapitału kredytu.

Ustalenie poziomu WIBOR z dnia podpisania umowy na cały okres kredytowania jest korzystne w przypadku umów zawieranych w okresie niskich wartości indeksów WIBOR 3M i WIBOR 6M. Zyskujemy wówczas gwarancję stałej raty przez cały czas trwania kredytu oraz możliwość zaliczenia nadpłaconych dotychczas odsetek, wynikających ze wzrostu stawek, na poczet spłaty kapitału.

Umów kredytowych, opartych na wskaźniku WIBOR, są tysiące a większość z nich zawiera bardzo podobne postanowienia umowne w przedmiocie oprocentowania. Podkreślić jednak należy, że każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Warto także zwrócić uwagę na fakt, że postanowienia umowne dotyczące wskaźnika WIBOR nie są jedynymi postanowieniami umownymi zawartymi w tego rodzaju umowach kredytu, które mogą zostać uznane za niedozwolone, a tym samym niewiążące konsumenta. Częstokroć banki zastrzegają w umowach także wysokie prowizje czy też postanowienia przewidujące konieczność zapłaty przez kredytobiorcę wysokiej składki ubezpieczeniowej, które nie znajdują pokrycia w czynnościach faktycznie podejmowanych przez bank, które miałyby uzasadniać pobieranie tak wysokich opłat.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach zostało dość sceptycznie przyjęte przez banki, które podkreślają, że dotychczas nie został wydany żaden wyrok, który odnosiłby się do problematyki wskaźnika WIBOR w umowach kredytu a postanowienie zabezpieczające o niczym nie przesądza. Trzeba mieć również na uwadze, że od stycznia 2023 r. stopniowo do ofert banków będą wprowadzane nowe produkty kredytowe, przy jednoczesnym stopniowym wycofywaniu WIBOR-u z umów kredytowych. Z kolei w stosunku do starych umów ma zostać wydane rozporządzenie, które pozwoli na automatyczne wprowadzenie do umów nowego wskaźnika WIRON zamiast WIBOR.

Czy banki mogą spodziewać się wysypu pozwów dot. umów opartych o WIBOR?

Czas pokaże.

Zapraszamy do kontaktu kredytobiorców, którzy chcieliby przeanalizować umowę kredytu złotówkowego i dowiedzieć się czy możliwe jest wyeliminowanie stawki referencyjnej WIBOR z umowy bądź jej unieważnienie.