/ Konsekwencje podatkowe unieważnienia umowy kredytu frankowego

Obecnie zdecydowana większość kredytobiorców posiadających kredyty we frankach szwajcarskich, którzy zdecydowali się wystąpić z powództwem o unieważnienie umowy, uzyskuje korzystne dla siebie wyroki. Sądy najczęściej wydają orzeczenia unieważniające całą umowę tak, jak gdyby nigdy nie doszło do jej zawarcia – co w świetle potwierdzonej przez Sąd Najwyższy teorii dwóch kondykcji rodzi obowiązek zarówno po stronie kredytobiorców jak i banków zwrotu wszystkiego, co strony świadczyły sobie nawzajem w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Na kredytobiorcy ciąży wówczas obowiązek zwrotu kapitału udostępnionego przez bank, z kolei bank musi zwrócić kredytobiorcy wysokość uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych oraz wszelkich poniesionych w związku z zawarciem umowy dodatkowych opłat i prowizji.

W związku z koniecznością dokonania wzajemnych rozliczeń często pojawia się pytanie, czy unieważnienie umowy kredytu frankowego skutkuje powstaniem po stronie kredytobiorców dodatkowych obowiązków podatkowych? Czy trzeba zapłacić podatek od zwrotu środków za unieważniony kredyt frankowy oraz jakie są konsekwencje podatkowe unieważnienia umowy kredytu we frankach? Odpowiedzi udzielamy w niniejszym artykule.

Unieważnienie umowy a PIT

Kluczowym pytaniem dla kredytobiorców jest to, czy zwrot środków przez bank, w związku z unieważnieniem umowy, stanowi dla nich przychód, który może być opodatkowany podatkiem dochodowym. Warto bowiem przypomnieć, że opodatkowaniu podlega właśnie przychód, czyli wszelkie przysporzenia majątkowe podatnika w danym roku kalendarzowym. Unieważnienie umowy kredytowej przyczynia się do powstania przychodu klasyfikowanego jako przychód z czynności.

W przypadku, gdy bank zwraca kredytobiorcy zapłacone dotychczas raty kapitałowe, należy zastanowić się, czy stanowi to przychód podatkowy. Ministerstwo Finansów wskazuje, że taki zwrot nie powinien być uznany za przychód podatkowy, ponieważ nie jest to przysporzenie majątkowe, a jedynie zwrot świadczeń nienależnych, wynikający z nieważności umowy. Innymi słowy, kredytobiorca odzyskuje swoje własne środki, które zostały zapłacone na rzecz banku bez podstawy prawnej.

Odrębnym zagadnieniem jest kwestia zwrotu odsetek zapłaconych przez kredytobiorcę. Z perspektywy prawa podatkowego, zwrot odsetek również nie powinien być uznawany za przychód, ponieważ odsetki były zapłacone w związku z umową, która została uznana za nieważną. Nie ma tu więc mowy o uzyskaniu przysporzenia majątkowego przez kredytobiorcę.

Podobnie, jeśli bank zwraca kredytobiorcy inne opłaty (np. prowizje, koszty ubezpieczeń), nie stanowi to dla kredytobiorcy przychodu podlegającego opodatkowaniu. Są to środki nienależnie pobrane przez bank, podobnie jak w przypadku uiszczonych przez kredytobiorcę na podstawie nieważnej umowy kredytu rat kapitałowo-odsetkowych.

Często pojawia się także pytanie, czy zwrot środków przez bank może być uznany za korzyść majątkową podlegającą opodatkowaniu na zasadzie PIT od darowizn. Ponownie, nie jest to właściwe podejście, gdyż zwrot ten nie jest darowizną, ale obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa w związku z nieważnością umowy.

Kredytobiorca nie musi więc rozliczać się z urzędem skarbowym ze środków zwróconych przez bank w wyniku unieważnienia umowy kredytu przez sąd. Zwrot środków w ramach rozliczenia po unieważnieniu umowy jest zatem podatkowo neutralny, tym samym brak jest konsekwencji podatkowych dla kredytobiorcy w przypadku unieważnienia umowy kredytu we frankach.

Wpływ unieważnienia umowy na deklarację podatkową

Podatnicy, którzy w ubiegłym roku uzyskali jakikolwiek przychód opodatkowany na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zobowiązani są złożyć deklarację PIT, przy czym bez znaczenia pozostaje kwota przychodu oraz koszty jego uzyskania, chodzi o sam fakt jego uzyskania. Jeśli podatnik uzyskał jednocześnie przychody podlegające opodatkowaniu oraz dochody zwolnione z opodatkowania – w zeznaniu rocznym zobowiązany jest wskazać wyłącznie te opodatkowane.

Kwota uzyskana przez kredytobiorcę w wyniku unieważnienia umowy kredytu frankowego nie podlega opodatkowaniu, a zatem nie trzeba uwzględniać jej w deklaracji. Unieważnienie umowy kredytu frankowego pozostaje więc bez wpływu na rozliczenie roczne.

Odsetki za opóźnienie od zwrotu świadczeń

W przypadku, gdy sąd orzeka o obowiązku banku do zwrotu świadczeń kredytobiorcy, bank może być zobowiązany również do zapłaty odsetek za opóźnienie.

Początkowo fiskus stał na stanowisku, że od tego rodzaju odsetek za opóźnienie kredytobiorca zobowiązany jest zapłacić podatek, ponieważ nie stanowią one zwrotu środków, tylko dodatkowe świadczenie. Na szczęście dla Frankowiczów skarbówka zmieniła zdanie i obecnie stoi na stanowisku, że do odsetek za opóźnienie może znaleźć zastosowanie wprowadzone przez Polski Ład zwolnienie z podatku, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT. Przepis ten wymienia odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu, wolnych od podatku lub od których zaniechano poboru podatku. Zdaniem fiskusa chodzi np. o odsetki wypłacone przez bank po unieważnieniu kredytu frankowego. „Odsetki za opóźnienie zwrotu nienależnie pobranych przez bank świadczeń na podstawie unieważnionej przez sąd umowy kredytu dotyczą świadczenia niepodlegającego opodatkowaniu. Wobec tego objęte są zwolnieniem na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT” – czytamy w interpretacji nr 0114-KDIP3-2.4011.548.2023.1.MN.

Podsumowując, kredytobiorcy odzyskujący środki z tytułu unieważnienia przez sąd umowy kredytu we frankach nie muszą obawiać się opodatkowania zwrotu rat kredytowych ani innych świadczeń, ponieważ są to świadczenia, od których podatek nie jest pobierany. Więcej informacji oraz szczegóły naszej oferty znajdziesz w ofercie – pomoc frankowiczom.