/ Sąd nadzorujący postępowanie egzekucyjne może z urzędu badać potencjalnie nieuczciwy zapis w umowie kredytowej – wyrok TSUE z 18 stycznia 2024 r.
W dniu 18 stycznia 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie o sygnaturze C-531/22, który stanowi odpowiedź na pytania prejudycjalne skierowane przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie. Jest to kolejne korzystne dla Frankowiczów orzeczenie TSUE, które wzmacnia pozycję kredytobiorców w sporach z bankami, przyczyniając się także do przyspieszenia postępowań sądowych przeciwko bankom stosującym nieuczciwe klauzule w umowach kredytowych.
Stan faktyczny sprawy
Sprawa, przy rozpoznawaniu której warszawski sąd powziął wątpliwości, dotyczyła kredytobiorcy, który w 2006 r. i 2008 r. zawarł z Getin Noble Bank dwie umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego. Konsument popadł w opóźnienie ze spłatą zobowiązań wynikających z zawartych umów kredytu, co doprowadziło do wypowiedzenia ich przez bank i skierowania pozwów w elektronicznym postępowaniu upominawczym, skutkujących wydaniem przeciwko kredytobiorcy dwóch nakazów zapłaty. Konsument nie zaskarżył nakazów zapłaty, w związku z czym doszło do ich uprawomocnienia i nadania im klauzul wykonalności. Sąd wydał nakazy zapłaty nie badając umów kredytowych we frankach szwajcarskich, nie analizując zawartych w nich niedozwolonych postanowień umownych. Następnie bank wszczął egzekucję komorniczą, egzekwując dług.
W toku postępowania egzekucyjnego, sprawujący nadzór nad egzekucją Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie powziął wątpliwości co do ważności wspomnianych umów kredytowych z uwagi na potencjalnie nieuczciwy charakter zawartych w nich tzw. klauzul przeliczeniowych. Postanowił skierować do TSUE 2 pytania prejudycjalne. W pierwszym pytaniu sąd dążył do ustalenia, czy sąd krajowy ma obowiązek w postępowaniu egzekucyjnym sprawdzić warunki umów konsumenckich pod kątem ich potencjalnej abuzywności w przypadku, gdy niemożliwa była ocena tych warunków umownych w postępowaniu rozpoznawczym. Drugie pytanie dotyczyło ustalenia skutków wpisania postanowienia umownego do rejestru postanowień niedozwolonych przez krajowy organ powołany do ochrony konsumentów, w tym czy ma on skutek również wobec przedsiębiorcy, który nie był stroną postępowania przed krajowym organem ochrony konsumentów.
Prokonsumencka linia orzecznicza Trybunału
Odpowiadając na pierwsze pytanie prejudycjalne TSUE stanął na stanowisku, że sąd krajowy powinien z urzędu zawsze badać kwestię potencjalnej abuzywności postanowień umownych, a konsument powinien mieć zapewnioną odpowiednią ochronę gwarantowaną przez dyrektywę 93/13 również na etapie kontroli postępowania egzekucyjnego. Trybunał podkreślił, że “wymóg skutecznej ochrony sądowej każe przyjąć, że w sytuacji, w której nie przeprowadzono żadnego badania potencjalnie nieuczciwego charakteru postanowień umowy, sąd podejmujący czynności w postępowaniu egzekucyjnym, prowadzonym na podstawie prawomocnego nakazu zapłaty, musi być w stanie dokonać po raz pierwszy takiej analizy”.
Udzielając odpowiedzi na drugie pytanie TSUE zaznaczył, że “utworzenie krajowego rejestru klauzul niedozwolonych nie jest wymagane przez dyrektywę 93/13; niemniej jest ono dozwolone, jeśli rejestr jest zarządzany przejrzyście w interesie konsumentów i przedsiębiorców i aktualizowany z poszanowaniem zasady pewności prawa”. Wobec czego “stwierdzenie nieuczciwego charakteru warunku umownego przez porównanie jego treści z treścią klauzuli wpisanej do takiego rejestru może w szybki sposób przyczynić się do tego, by takie warunki, stosowane w wielu umowach, przestały wywoływać skutki wobec konsumentów. Wniosku tego nie zmienia okoliczność, że w konkretnej sprawie może chodzić o postanowienia umowy niemające identycznego brzmienia. Istotne jest, aby porównywane klauzule posiadały taki sam sens i wywoływały względem konsumentów jednakowe skutki”.
TSUE potwierdził tym samym stanowisko zaprezentowane w wyroku wydanym 21 września 2023 r. w sprawie C-139/22 dotyczącej mBanku. Równoznaczność treści spornego postanowienia umowy z klauzulą niedozwoloną wpisaną do rejestru klauzul abuzywnych UOKiK jest podstawą do unieważnienia umowy o kredyt CHF. Powyższe oznacza, że wpis klauzuli do rejestru klauzul niedozwolonych pozwala powołać się na ten fakt przy kwestionowaniu analogicznej klauzuli stosowanej w innych umowach kredytowych.
Zaprezentowane w omawianym orzeczeniu stanowisko jest bardzo korzystne dla Frankowiczów i powinno przyczynić się do przyspieszenia rozpoznania wielu spraw frankowych. Wyrok TSUE może mieć również nie lada wpływ na przebieg prowadzonych przeciwko kredytobiorcom postępowań egzekucyjnych, szczególnie tych, w których podstawę egzekucji stanowi nakaz zapłaty.
