/ Niedozwolone postanowienia umowne w regulaminach sklepów internetowych

Prowadzenie sklepu internetowego wiąże się z koniecznością przygotowania i zamieszczenia na stronie sklepu odpowiedniego regulaminu, w którym określone zostaną kwestie związane m.in. z dokonywaniem zakupów, ich reklamacją czy ewentualnym zwrotem. Regulamin sklepu internetowego stanowi pewnego rodzaju dokument konkretyzujący warunki i treść umów zawieranych przez przedsiębiorcę z klientami za pośrednictwem Internetu. Dzięki niemu ujednolicone zostają warunki sprzedaży oraz zagadnienia związane z rozwiązywaniem potencjalnych problemów, jakie moją pojawić się podczas zawierania i realizacji poszczególnych transakcji. Ilość oraz treść postanowień zawartych w regulaminie sklepu internetowego pozostawiona została każdorazowo decyzji właściciela sklepu, w każdym przypadku musi on jednak odpowiadać przepisom prawa, co oznacza, że w jego treści sprzedawca nie może zamieścić postanowień uznanych przez prawo za klauzule abuzywne. W związku z niesłabnącą popularnością, jaką cieszą się zakupy w sieci, zagadnienie niedozwolonych postanowień umownych w regulaminach sklepów internetowych jest niezwykle istotne, zarówno dla konsumentów jak i sprzedawców.

Spis treści (kliknij aby szybko przejść):

1. Czym są klauzule abuzywne?
2. Klauzule abuzywne w regulaminach sklepów internetowych

Czym są klauzule abuzywne?

O tym, czym są klauzule abuzywne oraz jakie przesłanki musi spełnić postanowienie umowne, aby można uznać je za klauzulę abuzywną pisaliśmy w artykule dotyczącym klauzul abuzywnych zamieszczanych w umowach pożyczki (link). Warto jednak ponownie pokrótce przedstawić zagadnienia związane z niedozwolonymi postanowieniami umownymi, które jak widać mogą znajdować się nie tylko w umowach zawieranych z instytucjami finansowymi ale także w tak powszechnych umowach życia codziennego jak umowy kupna-sprzedaży.

Klauzule abuzywne, czyli inaczej klauzule niedozwolone, to postanowienia wzorców umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób niezgodny z powszechnie obowiązującym prawem. Istotą klauzul abuzywnych jest ograniczenie praw konsumenta – poprzez naruszenie jego interesów czy ustalenie praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. W praktyce są to głównie postanowienia umowne sprzeczne z obowiązującymi przepisami np. pozbawiające konsumenta prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub skracające ustawowy termin do skorzystania z takiego uprawnienia. Forma poszczególnych postanowień może też wskazywać na ich sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Mogą to być np. postanowienia, które przewidują dla sprzedawcy znacznie korzystniejszą pozycje w stosunku do pozycji kupującego.

Regulację dotyczącą niedozwolonych postanowień umownych znajdziemy w art. 385¹ Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są natomiast te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

W przypadku regulaminów sklepów internetowych konsument w praktyce nie ma żadnego wpływu na treść obowiązującego regulaminu, który w całości zostaje opracowany przez przedsiębiorcę. Regulamin zostaje zamieszczony na stronie internetowej sklepu, dzięki czemu potencjalni klienci mogą zapoznać się z jego treścią i zasadami dotyczącymi zawarcia ewentualnej umowy. Postanowienia zawarte w regulaminie nie są jednak uzgadniane z każdym klientem odrębnie przed zawarciem umowy i nie podlegają indywidualnym negocjacjom.

Klauzule abuzywne w regulaminach sklepów internetowych

Pamiętać należy, że regulamin sklepu internetowego jest specyficznym rodzajem umowy, bowiem konsument przed rozpoczęciem transakcji musi takowy regulamin zaakceptować. W związku z tym, w regulaminie sklepu internetowego, tak samo jak w innego rodzaju umowach, także nie powinny znajdować się klauzule abuzywne. Podobnie jak w przypadku pozostałych umów, niedozwolone postanowienia umowne zawarte w regulaminie sklepu internetowego nie mają mocy prawnej i nie wiążą stron umowy.

Regulamin e-sklepu zawierający klauzule abuzywne może nie tylko zniechęcić klientów do dokonywania zakupów w danym sklepie oraz nadszarpnąć wizerunek marki, ale także narazić sprzedawcę na odpowiedzialność finansową. Konsumenci są bowiem uprawnieni do negowania prawidłowości postanowień zawartych w regulaminach sklepów internetowych, zgłaszając nieuczciwych sprzedawców do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz do sądów powszechnych.

Skąd jednak wiadomo, które klauzule zawarte w regulaminie sklepu internetowego można uznać za klauzule abuzywne? Katalog klauzul, które zostały uznane za abuzywne możemy znaleźć w Kodeksie cywilnym, a dokładniej w art. 385³. Nie zawiera on jednak wyczerpującego ich wyliczenia. Lista klauzul niedozwolonych jest wciąż katalogiem otwartym, do którego stale dodaje się nowe obostrzenia. Aktualną listę klauzul abuzywnych znaleźć można na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Jako przykłady najczęściej pojawiających się w regulaminach sklepów internetowych niedozwolonych postanowień umownych można wskazać następuje zapisy:

• „sprzedawca zastrzega sobie prawo do zmiany treści niniejszego regulaminu bez uprzedzenia” – postanowienie to zostało wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych pod numerem: 5066, na skutek wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 17 kwietnia 2013 roku, sygn. akt: XVII AmC 4148/12. Jednostronna zmiana przez sprzedawcę regulaminu wiążącego konsumenta budzi uzasadnione wątpliwości, w szczególności w sytuacji, gdy konsument złoży już zamówienie, a w trakcie jego realizacji obowiązujący regulamin zostanie przez przedsiębiorcę zmieniony na niekorzyść konsumenta;
• „zwracany towar zostanie przyjęty tylko i wyłącznie wtedy, gdy będzie odesłany w oryginalnym, nieuszkodzonym pudełku” – postanowienie to zostało wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych pod numerem: 5301. W przypadku umów zawieranych na odległość konsument ma zapewnioną możliwość sprawdzenia zrealizowanego zamówienia. Często nie jest to możliwe bez naruszenia, czy nawet zniszczenia opakowania. Sklep internetowy nie może w takiej sytuacji odebrać konsumentowi prawa do zwrotu i musi pozwolić na zwrot towaru w innym niż oryginalne opakowaniu;
• „do zwrotu towaru niezbędne jest okazanie paragonu lub faktury VAT” – postanowienie to zostało wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych pod numerem: 4242, na skutek wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 26 października 2012 r., sygn. akt: XVII AmC 3998/12. Zostało ono uznane za abuzywne, ponieważ zmusza ono konsumenta do przedkładania określonych dowodów, aby przedsiębiorca ustosunkował się do jego żądania, pomimo że ustawodawca nie nałożył takiego obowiązku. Zwrot towaru bez paragonu jak najbardziej jest możliwy, jeżeli kupujący jest w stanie w inny sposób wykazać, że nabył dany towar od konkretnego przedsiębiorcy.
• „sklep internetowy nie odpowiada za opóźnienia w dostawie lub niedostarczenie zamówienia w terminie wybranych przez Klienta, spowodowane nie wywiązywaniem się firm kurierskich z umów obsługi przewozowej” – postanowienie to, na mocy decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2019 r., numer: RKT – 13/2019, zostało uznane za niedozwolone postanowienie umowne i zakazano jego wykorzystywania. Sklep internetowy nie może bowiem zwolnić się od odpowiedzialności za nieterminowe dostarczenie przesyłek, nawet jeśli wynika to z błędu firm przewozowych, z którymi współpracuje. Sprzedający na własną odpowiedzialność podejmuje współpracę z firmą przewozową, natomiast klient ma prawo do dokładnej informacji od sprzedającego, w jakim terminie zostanie mu dostarczone zamówienie. Klient podczas składania zamówienia zawiera ze sprzedawcą umowę, której częścią jest również dostarczenie przesyłki w konkretnie określonym czasowo terminie, zatem ograniczenie odpowiedzialności w tym zakresie narusza prawa konsumentów.
• „różnica w wyglądzie produktu na zdjęciu umieszczonym na stronie internetowej i rzeczywistym wyglądzie produktu nie może być podstawą roszczeń Kupującego wobec sklepu internetowego” – postanowienie to, również na mocy tej samej decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2019 r., numer: RKT – 13/2019, zostało uznane za niedozwolone postanowienie umowne. Konsument, robiąc zakupy przez internet, podejmuje decyzję o zakupie w oparciu o zdjęcia i opis produktu zamieszczone na stronie internetowej sprzedawcy. Sprzedawca zobowiązany jest więc podać konsumentowi prawdziwą informacji o danej ofercie, a jednym ze sposób realizacji tego obowiązku jest zamieszczenie odpowiednich zdjęć produktu, które powinny być jak najbardziej zgodne z rzeczywistością. Sprzedawca nie może więc zabezpieczyć się przed popełnieniem błędów w tym zakresie. W przeciwnym wypadku mógłby on celowo wprowadzać konsumentów w błąd, aby Ci decydowali się na zakup produktu, zamieszczając zdjęcia w żaden sposób nie oddające rzeczywistego wyglądu czy funkcjonalności oferowanego produktu.

Powyższe przykłady to jedynie garstka najczęściej występujących w regulaminach sklepów internetowych zapisów uznanych za niedozwolone postanowienia umowne. W przypadku zakupów na odległość warto pamiętać, że, tak samo jak w przypadku umów tradycyjnych, także w przypadku działalności e-commerce zastosowanie znajdują odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego, gwarantujące wzmożoną ochronę praw konsumentów.