/ Pozew o zwrot kapitału kredytu a przedawnienie roszczeń banku – nowe pytania prejudycjalne skierowane do TSUE

Wraz z końcem kolejnego roku banki masowo składają pozwy o zwrot udostępnionego kapitału przeciwko Frankowiczom, którzy zdecydowali się podjąć działania mające na celu unieważnienie zawartej umowy kredytu oraz odzyskanie spłaconych z tego tytułu środków pieniężnych. Doręczenia pozwu z żądaniem zapłaty, sporządzonego pod koniec roku 2024 r. mogą spodziewać się kredytobiorcy, którzy w 2021 r. wystąpili o unieważnienie umowy kredytowej lub w inny sposób weszli w spór z bankiem. W ten sposób banki chcą przerwać trzyletni termin przedawnienia roszczeń względem kredytobiorców. W poprzednich latach z tego samego powodu pozwy otrzymali kredytobiorcy, którzy wcześniej pozwali instytucje finansowe. Wkrótce masowe pozywanie Frankowiczów w celu przerwania biegu przedawnienia może jednak zostać ograniczone. Do TSUE trafiły właśnie pytania prejudycjalne warszawskiego sądu, dotyczące możliwości odmowy uwzględnienia zarzutu przedawnienia roszczenia banku w sprawie z powództwa banku przeciwko konsumentowi.

Początek biegu przedawnienia roszczeń o zwrot kapitału kredytu

Jak wskazują przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Mając na uwadze powyższe, bank – jako przedsiębiorcę – obowiązuje krótszy, 3 – letni termin przedawnienia roszczeń. Masowe składanie pozwów o zwrot kapitału ma miejsce pod koniec roku właśnie ze względu na okoliczność, zgodnie z którą terminy przedawnienia przypadają właśnie na ostatni dzień roku kalendarzowego. Dla przykładu roszczenie, które powstało 15 lutego 2019 roku, przedawniło się wraz z upływem ostatniego dnia 2022 roku tj. 31 grudnia 2022 roku, a nie 15 lutego 2022 roku.

W kwestii zastosowania 3 – letniego terminu przedawnienia do roszczeń banków względem kredytobiorców nie ma wątpliwości. Do niedawna niejasny był natomiast moment, który ma stanowić początek biegu 3 – letniego terminu. W uchwale siedmiu sędziów SN z 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21) przyjęto, że momentem, od którego zaczyna biec termin przedawnienia roszczenia banku o zwrot kapitału jest moment złożenia przez prawidłowo poinformowanego konsumenta  (kredytobiorcę) oświadczenia o braku zgody na związanie niedozwolonym postanowieniem oraz  wiążący się z tym upadek umowy. Z kolei w uchwale całej izby z  25 kwietnia 2024 r. (sygn. akt III CZP 25/22) SN przyjął, że termin przedawnienia roszczenia banku o zwrot wypłaconego kapitału kredytu co do zasady powinien być liczony już od chwili, gdy kredytobiorca zakwestionował wobec banku związanie postanowieniami umowy.

Usunięcie wymogu odebrania od kredytobiorcy oświadczenia przez sąd w toku procesu skutkuje tym, że już sama reklamacja, złożona zarówno ustnie za pośrednictwem infolinii banku jak i pisemnie, może stanowić początek biegu terminu przedawnienia roszczenia banku. W wyniku zmiany stanowiska przez Sąd Najwyższy w tej kwestii, duża liczba roszczeń banków o zwrot kapitału wypłaconego kredytu uległa przedawnieniu.

Treść pytań skierowanych do TSUE

Sąd Okręgowy w Warszawie zapytał TSUE:

1. czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasady skuteczności, równoważności, proporcjonalności, pewności prawa i prawa do sądu należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą bieg terminu przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych na podstawie umowy, która stała się nieważna na skutek zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych rozpoczyna się od daty, w której konsument zakwestionował względem banku związanie warunkami umowy (sygn. akt XXVIII C 23616/22),

• czy art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz zasady skuteczności, proporcjonalności, pewności prawa i prawa do sądu należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które pozwalają sądowi krajowemu na uwzględnienie przedawnionego roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych na podstawie umowy, która stała się nieważna na skutek zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, jeżeli wymagają tego względy słuszności lub zasady współżycia społecznego (sygn. akt XXVIII C 787/22).

Powyższe pytania skierowane do TSUE są wynikiem coraz częstszej sytuacji, w której kredytobiorcy pozwani przez bank podnoszą zarzut przedawnienia roszczeń banku. W Kodeksie cywilnym istnieje jednak przepis, który pozwana sądowi na nieuwzględnienie podniesionego przez kredytobiorców zarzutu przedawnienia. Mianowicie chodzi o art. 117¹ § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Zgodnie z § 2 przywołanego przepisu sąd, korzystając z uprawnienia, o którym mowa w § 1, powinien rozważyć w szczególności takie okoliczności jak długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia czy charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Warto zaznaczyć, że przepis art. 117¹ Kodeksu cywilnego – jako wyjątek od ogólnej zasady związanej z przedawnieniem roszczeń – wymaga ścisłej interpretacji i nie powinien być nadużywany przez sądy, które jednak coraz częściej korzystają z niego w celu uwzględnienia przedawnionych roszczeń banków.

Sąd Okręgowy w Warszawie, rozpoznając jedną ze spraw, w której roszczenie banku o zwrot kapitału jest już przedawnione, postanowił zwrócić się do TSUE w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy przepisy ogólne (w postaci art. 5 i art. 117¹ Kodeksu cywilnego) mogą stanowić podstawę do tego, żeby sąd pominął fakt, że roszczenie banku jest przedawnione i zasądził dochodzoną przez przedsiębiorcę od konsumenta kwotę, czy nie sprzeciwiają się temu jednak przepisy unijne.

W przypadku zajęcia przez TSUE prokonsumenckiego stanowiska i orzeczenia, że przepisy unijne stoją na przeszkodzie nieuwzględnieniu zarzutu przedawnienia roszczenia banku o zwrot kapitału kredytu udostępnionego na podstawie nieważnej umowy, banki stracą możliwość odzyskania środków ze znacznej liczby umów kredytowych, samemu będąc jednocześnie zobowiązanymi do zwrotu kredytobiorcom wszystkich dokonanych wpłat na poczet nieważnej umowy. Na orzeczenie Trybunału przyjdzie nam jednak jeszcze trochę poczekać.

Nasza Kancelaria Antywindykacyjna niesie pomoc dla frankowiczów – zapraszamy do kontaktu.