/ Umowa o kredyt złotowy a usunięcie indeksu WIBOR

Kredytobiorcy posiadający kredyty hipoteczne oprocentowane w oparciu o zmienną stopę procentową rok 2022 r. kojarzą z drastyczną podwyżką stóp procentowych, co przełożyło się bezpośrednio na znaczny wzrost rat kredytu udzielonego w walucie polskiej. Regularne zwiększanie wysokości stóp procentowych, a co za tym idzie, wzrost oprocentowania rat kredytów, na które składa się marża oraz wskaźnik WIBOR, spowodowało coraz częstsze podważanie przez kredytobiorców prawidłowości skonstruowania zapisów umownych dotyczących wskaźnika referencyjnego WIBOR, służącego do wyznaczania wysokości oprocentowania dla większości kredytów o zmiennej stopie procentowej, w szczególności kredytów hipotecznych. W niniejszym artykule poruszamy temat możliwości całkowitego usunięcia wskaźnika WIBOR z umowy kredytu złotówkowego. Zapraszamy do lektury!

Spis treści:

1. Regulamin dotyczący zasad określenia WIBOR
2. WIBOR jako klauzula niedozwolona
3. Usunięcie WIBOR-u z umowy kredytu

Regulamin dotyczący zasad określenia WIBOR

O tym, czym jest wskaźnik WIBOR i w jaki sposób wpływa na wysokość rat kredytu pisaliśmy w osobnym artykule. W uproszczeniu, jest to wysokość oprocentowania na rynku międzybankowym, na jaką banki umawiają się, udzielając sobie wzajemnie pożyczek. Stawka WIBOR jest zmienna, a jej wahania mają istotne przełożenie na funkcjonowanie całego rynku finansowego, w tym również na sytuację tysięcy kredytobiorców, których umowy kredytu oprocentowane są z wykorzystaniem tego składnika referencyjnego. WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym ustalanym przez tzw. administratora tj. spółkę GPW BENCHMARK S.A.

We współczesnym obrocie gospodarczym konsumenci codziennie, często nawet nie zdając sobie z tego sprawy, zawierają różnego rodzaju umowy z wykorzystaniem standardowych wzorców umownych przygotowanych wcześniej przez przedsiębiorców. Zawierając umowę z bankiem konsument w zdecydowanej większości przypadków nie ma możliwości negocjowania warunków przedstawionej mu przez drugą stronę umowy. Może jedynie zdecydować się na jej zawarcie w kształcie zaproponowanym przez przedsiębiorcę bądź zrezygnować całkiem ze związania się tak sformułowanymi postanowieniami umownymi. Z uwagi na fakt, że konsument – godząc się na jednostronnie przygotowany przez przedsiębiorcę wzorzec umowy – znajduje się na słabszej pozycji względem przedsiębiorcy zajmującego się daną dziedziną gospodarki na co dzień, ustawodawca zdecydował się uregulować w Kodeksie cywilnym kwestie związane z przedstawianiem klientom wszelkiego rodzaju regulaminów, umów czy ogólnych warunków umowy.

Jak czytamy w art. 384 § 1 Kodeksu cywilnego:

Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.

Z powyższego wynika, że warunkiem związania konsumenta treścią jakiegoś dokumentu np. regulaminu jest doręczenie go konsumentowi jeszcze przed zawarciem umowy. Przy czym nie jest uważane za doręczenie jedynie odesłanie np. umowie do treści innego dokumentu ze wskazaniem miejsca czy sposobu jej udostępnienia. W szczególności uwaga ta odnosi się do wzorców, które skonstruowane są w sposób kaskadowy (co oznacza, że stosunek prawny regulowany jest kilkoma wzorcami, które wzajemnie do siebie odsyłają).

Co istotne, jeśli obowiązek przedsiębiorcy doręczenia konsumentowi dokumentu nie został spełniony przed zawarciem umowy, późniejsze wręczenia danego wzorca nie ma znaczenia i nie naprawia błędu przedsiębiorcy przy zawarciu umowy.

W kontekście zawierania umów kredytu hipotecznego oprocentowanego w oparciu o wskaźnik WIBOR powyższe uwagi mają ogromne znaczenie, ponieważ banki – przygotowując umowę kredytu – najczęściej w umowie odsyłały konsumentów do regulaminu dotyczącego zasad ustalania WIBOR, który jest opublikowany na stronie GPW Benchmark, nie wręczając go kredytobiorcom przed zawarciem umowy. Oznacza to zatem – w świetle przepisów prawa cywilnego – że zasady zmiany wartości WIBOR-u nie wiązały konsumentów, skoro reguły te nie były im znane przed podpisaniem umowy kredytowej.

WIBOR jako klauzula niedozwolona

Definicję niedozwolonych klauzul umownych ustawodawca zawarł w art. 385¹ § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W kwestii wzorców umownych istotny jest również § 3 wspomnianego przepisu, w myśl którego:

Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta od początku zawarcia umowy, a więc traktuje się je tak, jakby nigdy nie zostały wprowadzone do umowy.

Skoro banki nie przedstawiały klientom regulaminu dotyczącego zasad ustalania WIBOR-u przed zawarciem umów kredytowych, klienci nie mieli możliwości zapoznania się z zasadami działania tego wskaźnika referencyjnego, tym bardziej nie były one z kredytobiorcami indywidualnie uzgadniane, wobec czego nie powinny być one wiążące dla kredytobiorców. Należy wiedzieć, że to na banku spoczywa obowiązek wykazania, że w należyty sposób poinformował konsumentów o kwestiach związanych z ryzykiem wynikającym ze stosowania zmiennej stopy procentowej. Bardzo często banki zbywały jednak tę kwestię milczeniem, podsuwając kredytobiorcom do podpisu jedynie oświadczenie, w którym kredytobiorcy potwierdzają, że zapoznali się z informacjami dotyczącymi ryzyka związanego z kredytami tego typu oraz skutkami wynikającymi ze zmiennej stopy procentowej, bez udzielenia dodatkowych wyjaśnień czy przedstawienia odpowiednich symulacji koniecznych do podjęcia świadomej decyzji.

Usunięcie WIBOR-u z umowy kredytu

Jeśli zdecydujemy się wejść na drogę sądową z żądaniem usunięcia wskaźnika WIBOR z umowy kredytowej i sąd uzna, że bank nie wywiązał się z obowiązku przedstawienia nam jako konsumentom regulaminu dotyczącego WIBOR, wobec czego nie są dla nas wiążące jego postanowienia czy też uzna za abuzywne zapisy umowne dotyczące tego wskaźnika referencyjnego, będzie to wówczas skutkować usunięciem WIBOR-u z umowy kredytu.

W przypadku usunięcia WIBOR-u z umowy kredytobiorca w dalszym ciągu spłaca raty kredytu, jednak w znacznie niższej wysokości, ponieważ oprocentowanie zobowiązania sprowadza się wyłącznie do wysokości marży – do raty nie jest już wówczas doliczana stawka WIBOR. W takiej sytuacji na wysokość raty kredytu składa się część kapitałowa i ta wynikająca z marży banku. Dotychczas uiszczona przez kredytobiorcę część odsetek, związana ze wskaźnikiem WIBOR, powinna zostać zaliczona na spłatę kapitału kredytu.

Istnieje również szansa na całkowite unieważnienie umowy kredytu w złotówkach, która traktowana jest wówczas tak, jak gdyby nigdy nie została zawarta. W tym przypadku kredytobiorca musi zwrócić bankowi kwotę otrzymanego na podstawie umowy kapitału, natomiast bank musi zwrócić kredytobiorcy wszystko, co od niego otrzymał w wyniku spłaty kredytu, razem z pobranymi prowizjami, kosztami ubezpieczeń itd.

Umów kredytowych, opartych na wskaźniku WIBOR, są tysiące a większość z nich zawiera bardzo podobne postanowienia umowne w przedmiocie oprocentowania. Podkreślić jednak należy, że każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Warto także zwrócić uwagę na fakt, że postanowienia umowne dotyczące wskaźnika WIBOR nie są jedynymi postanowieniami umownymi zawartymi w tego rodzaju umowach kredytu, które mogą zostać uznane za niedozwolone, a tym samym niewiążące konsumenta. Częstokroć banki zastrzegają w umowach także wysokie prowizje czy też postanowienia przewidujące konieczność zapłaty przez kredytobiorcę wysokiej składki ubezpieczeniowej, które nie znajdują pokrycia w czynnościach faktycznie podejmowanych przez bank, które miałyby uzasadniać pobieranie tak wysokich opłat.

Jesteś kredytobiorcą, który zawarł umowę kredytu złotówkowego oprocentowanego w oparciu o wskaźnik WIBOR i zastanawiasz się, czy zawiera klauzule abuzywne? Zastanawiasz się, czy istnieje możliwość podważenia niekorzystnych postanowień umownych a w konsekwencji także odzyskania od banku nienależnie uiszczonych kwot? Zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią Antywindykacyjną, która specjalizuje się w obronie praw konsumenta, pomocy dla zadłużonych i posiada wieloletnie doświadczenie w sporach z instytucjami finansowymi, dotyczących w szczególności umów kredytowych.